Bentlerden oluşan nazım biçimlerine “musammat” adı verilir. Musammatın sözlük anlamı “inci dizisi“dir. Edebiyat terimi olarak, 3-10 ve daha çok dizeli bentlerin birleşmesiyle oluşan nazım biçimlerinin genel adıdır. Her bent sonundaki mısrası ilk bent ile kafiyelendirilen musammatlar “müzdevic musammat”, bent sonlarında aynı mısranın tekrarlandığı musammatlara ise “mütekerrir musammat” denir.
Terkibibent
– Aynı vezinde 8-20 dizelik bentlerin birleştirilmesiyle oluşur. Terkibibentler, genellikle 5-7 bent arasında yazılmıştır.
3 bentten 17 bende kadar olan terciibentler de vardır.
– Terkibibentte bentlere “hane” ya da “terkib-hane”, bentleri birleştiren beyitlere “vasıta” veya “bendiye” adı verilir. Terkib-hane ve vasıta beyti beraber bendi oluşturur.
Bentlerin kafiye düzeni gazel gibidir. aa, xa, xa,…VV; bb, xb, xb,…YY şeklinde kafiyelenir.
Vasıta beyti her bendin sonunda değişir. Şairin mahlası son terkibhanede söylenir.
Terkibibentler daha çok aruzun “mef’ulü fa’ilatü mefa’ilü fa’ilün” kalıbıyla yazılır.
Her türlü konu işlenebilir. Münacat, naat, methiye, hicviye gibi nazım türleri; sosyal konular, din, tasavvuf ve felsefe konuları işlenir; ancak başlıca konusu mersiyedir.
Konusu toplumsal yergi olan en ünlü terkibibent Bağdatlı Ruhî’nindir. Zamanında büyük bir ün kazanan bu Terkîb-i Bend’e üç yüzden fazla nazire yazılmıştır. Bu nazirelerin içinde en güzeli ve en ünlüsü de Ziya Paşa’nındır.
Terciibent
– Terkibibent gibi aynı vezinde 8-20 dizelik bentlerin birleştirilmesiyle oluşur.
– İran edebiyatından Türk edebiyatına geçmiştir.
– Terciibent, genellikle 5-7 bent arasında yazılmıştır. 3 bentten 17 bende kadar olan terciibentler de vardır.
– Bentlerin kafiye düzeni gazel gibidir. aa, xa, xa,…YY; bb, xb, xb,…YY şeklinde kafiyelenir.
– Vasıta beyti her bendin sonunda aynıdır, değişmez. Şairin mahlası son terkibhanede söylenir.
– Konuları felek, Allah’ın kudreti, evrenin sonsuzluğu, hayatın zorlukları, dünyadan şikâyet vs. mücerret konular ile mersiye, methiye, tevhit gibi nazım türleri ilk sırada yer alır.
– Edebiyatımızda en fazla terciibent yazan şair Enderunlu Fazıl’dır. En ünlü şairleri Ziya Paşa ve Şeyh Galib’dir.
Bentlerden Oluşan Diğer Nazım Biçimleri
Üç Dizelik Bentler: Müselles
Dört Dizelik Bentler: Terbi, Taştir
Beş Dizelik Bentler: Muhammes, Tahmis, Taştir, Tardiyye,
Altı Dizelik Bentler: Müseddes, Tesdis
Yedi Dizelik Bentler: Müsebba, Tesbi
Sekiz Dizelik Bentler: Müsemmen, Tesmin
Dokuz Dizelik Bentler: Mütessa, Tetsi
On Dizelik Bentle:. Muaşşer, Ta’şir
