A. ŞEHİRLERİN FONKSİYONLARI VE ETKİ ALANLARI
B. TÜRKİYE’DE YERLEŞMELER
Tarihsel Süreçte Şehirler
Tarihsel Süreçte şehirlerin Nüfus Gelişimi
- Yerteşik hayatın olmadığı dönemde insanlar küçük göçebe gruplar halinde dolaşıp avcılık ve toplayıcılıkla geçiniyorlardı.
- Üretim fazlalığı ticareti ortaya çıkarmış, zamanla farklı iş alanları doğmuş ve insanların büyük topluluklar halinde bir arada yaşama gereksinimleri artmıştır.
- Dünya’da ilk şehir yerleşmeleri Mısır, Mezopotamya ve Akdeniz Havzası’nda görülmektedir. (MÖ 2000-5000 arası). MÖ 2000 yıllarında ise Çin, Güney ve Güneydoğu Asya’daki akarsu vadilerinde şehirler ortaya çıkmıştır.
- Tarih boyunca dünya nüfusunun çoğu kırsal alanda yaşamıştır.
- Sanayi Devrimi’nden sonra, şehirlerin sayısı ve nüfusları hızla artmıştır. 1848’de İngiltere’de ortaya çıkan Sanayi Devrimi şehirleşmeyi hızlandıran önemli bir süreci başlatmıştır.
- Maden şehirlerinin ortaya çıkması Sanayi Devrimi’nin bir sonucudur. Tarihteki ilk şehirler günümüz şehirleri gibi çok kalabalık değildi. Sanayi ve teknolojinin gelişmesiyle şehirler göç almakta ve hızla büyümektedir.
- Büyükşehirlerin oluşmasındaki temel faktör sanayi ve ticaretin gelişmesidir.
- Türk – İslam dünyasında geçmişte önemli fonksiyona sahip şehirler vardır. Örneğin; Semerkant, Buhara, Konya, Kaşgar, Endülüs, Bağdat, Şam gibi şehirlere baktığımızda genelde ticaret, eğitim, ekonomi gibi fonksiyonların öne çıktığını görürüz.
Şehirlerin Fonksiyonel Gelişimi
Yeryüzündeki ilk şehirlerde tarımsal üretim ön planda olup, zamanla ticaret ve el sanatları da gelişmiştir. Sanayileşme ile birlikte şehirleşme oranı artmış, şehirlerin fonksiyonel değişimleri hızlanmış, nüfuslarında da önemli sıçramalar olmuştur. Şehirlerde farklı farklı sosyo-ekonomik faaliyetlerin yürütülmesi fonksiyonel bakımdan da farklı şehirlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bazı şehirler çok göç almış ve nüfuslarının hızla artması sonucu büyük şehirler ortaya çıkmıştır.
Şehirler ve Küresel Etkileri
Dünyada bazı şehirler yerel, bazıları bölgesel bazıları ise küresel etkiye sahiptir. Örneğin New York ve Londra’da meydana gelen bir olay dünyanın büyük bir kısmını etkilerken, Cezayir’in Başer ve Sudan’ın Hartum şehrindeki olaylar ise sadece yakın çevrelerini etkiler.
Roma:
- Yaklaşık 3000 yıl önce denizden 24 km uzaklıkta kurulmuştur. Zaman zaman önemi azalsa da her dönem küresel etkiye sahip bir kent olmuştur. Roma’da sanat, tarih ve din iç içe geçmiştir. Dünya tarihindeki belirleyici rolünü çok uzun süre sürdürdüğünden “Dünyanın başkenti” unvanına layık görülen Roma, tarihteki Roma İmparatorluğu’nun başkenti idi.
- Roma’nın gücü İstanbul’a kayınca şehrin etkisi, önemi ve nüfusu azalmaya başlamıştır. Fakat bu dönemde bile dünyanın sayılı şehirleri arasında yer almıştır.
- Katoliklerin dinî merkezi olan Vatikan Roma’nın içinde yer alır. Bu yüzden çift başkent rolüne de sahiptir. Vatikan’ın küresel etkisi İtalya’dan çok daha büyüktür. Papalık İtalya’dan bağımsız olarak işlev görmektedir.
- Roma, İtalya’nın başkenti olması dolayısıyla hizmet sektörünün egemen olduğu bir şehirdir. Ayrıca finans, bankacılık, sigortacılık, ticaret ve turizm İş gücünün yaklaşık 2/3’ünü barındırmaktadır.
Şehirler ve Etki Alanları
Dünyanın Büyük Şehirleri Nerelerde Kurulmuştur?
Şehirlerin Fonksiyonları ve Etki Alanları
Türkiye’de Yerleşmeler
Kır Yerleşmeleri
Kent Yerleşmeleri ve Fonksiyonları
