Yer kabuğu, manto ve çekirdek, farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir. Yer kabuğu, manto ve çekirdeğin oluşumuna ve evrimine ilişkin çalışmalar, jeoloji biliminin önemli bir alanıdır.
Şekilde görüldüğü gibi Yerküre yüzeyden, Yer’in merkezine doğru yer kabuğu, manto ve çekirdek olmak üzere fiziksel ve kimyasal özellikleri farklı geosfer adı verilen katmanlardan meydana gelmiştir. Yer kabuğundan derine inildikçe sıcaklık, basınç ve yoğunluk artar. Derinlere inildikçe sıcaklık 33 m’de 1°C artar. Buna jeotermal ısı basamağı denir.
A. Yer Kabuğu (Litosfer)
Yüzeyi kuşatan katılaşmış kısımdır. Ortalama kalınlığı karalarda 35-40 km, denizlerde ise 8-12 km kadardır. İkiye ayrılır:
1. Kıtasal kabuk (Sial): Yer kabuğunun en üst katmanıdır. Silisyum ve alüminyum elementlerinden oluşmuştur. Tamamen katı hâldedir. Kalınlığı dağların altında fazla, okyanus ve deniz tabanlarında ise azdır.
2. Okyanusal kabuk (Sima): Sial katmanının altında yer alan bu katman, silisyum ve magnezyum elementlerinden oluşur. Hamurumsu bir yapıya sahiptir. Kalınlığı okyanus ve deniz tabanlarında fazla, karaların altında ise incedir.
B. Manto (Pirosfer)
Erimiş kayaç ve minerallerden oluşan kısımdır. Bu kısım yer kabuğunun hareket etmesine ve buna bağlı olarak iç kuvvetlerin (deprem, volkanizma, orojenez, epirojenez) meydana gelmesine neden olmaktadır. Bu nedenle manto tabakasına Ateş Küre de denir.
C. Çekirdek (Barisfer)
En içte bulunan basıncı, sıcaklığı ve yoğunluğu en fazla olan kısımdır. En kalın ve ağır katmandır. Nikel ve demir bakımından çok zengin olduğundan iç çekirdeğe Nife adı da verilir. Dış çekirdek sıvı, iç çekirdek katı özelliktedir. Sıcaklığın 4000°C’nİn üzerinde olduğu sanılmaktadır. Buna rağmen iç çekirdeğin katı kalmasının nedeni basıncın fazla olmasıdır.
UYARI: Yer’in iç yapısı hakkında en sağlıklı bilgiler; deprem dalgalarının ve volkanizma sırasında çıkan materyallerin (lavlar) incelenmesiyle elde edilir.
