Düşünce Yazıları
Okuyucuyu; herhangi bir konu ile ilgili düşündürmeyi, zaman zaman okuyucunun fikirlerini değiştirmeyi, okuyucuya bilgi vermeyi amaçlayan yazılardır.
Deneme ;
- Yazarın; herhangi bir konu ile ilgili düşüncelerini ispata gerek duymadan, kesin hükümlere varmadan anlattığı yazı türüdür.
- Yazar, konu bakımından özgürdür, insanı ilgilendiren her konuda deneme yazabilir.
- Yazar, anlatacaklarını kendi kendine konuşuyormuş gibi yazar.
- Samimi bir dille yazılır.
- Kişisel görüş ön plandadır.
Makale
- Yazarın, herhangi bir konuda bir görüşü, bir düşünceyi savunmak için oluşturduğu yazı türüdür.
- Yazar, görüşlerini kanıtlamaya çalışır.
- Gazete ve dergilerde yer alır.
- Yazar görüşlerini kanıtlama yoluna gittiği için nesnel bir anlatım vardır.
Sohbet (Söyleşi)
- Yazarın, herhangi bir konu hakkındaki düşüncelerini okuyucuyla konuşuyormuş gibi yazdığı yazılardır.
- Konuşma havasında, içten bir dil kullanılır.
- Kişisel düşünce ön plandadır.
- Konu sınırlaması yoktur, yazar konu seçiminde özgürdür.
- Yazar, konuşma havasında yazdığı için soru cümlelerine yer verebilir.
Fıkra (Köşe Yazıları)
- Yazarın, güncel olaylar hakkında görüşlerini aktardığı yazı türüdür.
- Yazar, düşüncelerini kanıtlamak zorunda değildir.
- Gazete ve dergilerde yer alır.
- Yazarın düşüncelerini kanıtlama gibi bir zorunluluğu olmadığı için öznel bir anlatım söz konusudur.
- Samimi bir dil kullanılır.
Olay Yazıları
Kişi, yer ve zaman unsurlarına dikkat edilerek bir ya da birden çok olayın anlatıldığı yazılardır.
Hikaye (Öykü)
- Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların kişi, yer, zaman unsurlarına dikkat edilerek anlatıldığı yazı türüdür.
- Serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.
- Kişi sayısı sınırlıdır, dar bir zaman dilimini kapsar.
Roman
- Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların ayrıntılı olarak anlatıldığı yazı türüdür.
- Serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.
- Kişi sayısı hikâyeye göre fazladır, olay geniş bir zaman dilimini kapsar.
Fabl
- İnsan dışındaki varlıkların başından geçen olayların anlatıldığı öğretici bir yazı türüdür.
- Genellikle hayvanlar ve bitkiler konuşturulur.
- İnsanların başından geçebilecek olaylar, diğer canlıların başından geçiyormuş gibi anlatır.
- Ders verme amacı taşır.
- Masallarda gerçek hayatta var olmayan olaylar, yerler, olağanüstü unsurlar kullanılırken fablda insanların başından geçebilecek, gerçek hayatla ilişkili olaylar anlatılır.
Masal
- Olağanüstü olayların anlatıldığı yazı türüdür.
- Ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa aktarılır.
- Eğitici bir özellik taşır.
- Masalın geçtiği yer ve zaman belirsizdir.
- Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir.
- Masalların sonunda iyiler ödüllendirilir kötüler cezalandırılır.
Tiyatro
- Sahnede sergilenmek üzere yazılan, insan yaşamına ait olayların anlatıldığı yazı türüdür.
- Harekete dayalıdır.
- Dram, komedi, trajedi şeklinde üç türü vardır.
Anı (Hatıra)
- Yazarın yaşadığı ya da şahit olduğu olayları anlattığı yazı türüdür.
- Yaşandıktan ve üzerinden belli bir süre geçtikten sonra yazılır.
- Samimi bir dil kullanılır.
Gezi Yazısı
- Gezilip görülen yerlerin ilgi çekici özelliklerinin anlatıldığı yazılardır.
- Gezi yazıları; toplumların yaşayış, gelenek ve görenekleriyle ilgili bilgiler verir.
- Evliya Çelebi’nin “Seyahatname“si gezi yazısı türünün önemli örneklerindendir.
Biyografi (Yaşam Öyküsü)
- Ünlü kişilerin hayatını tüm yönleriyle tanıtan yazı türüdür.
- Anlatılan kişinin hayatı tarih sırasına göre ele alınır.
- Nesnel bir anlatım söz konusudur.
Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü)
- Ünlü bir kişinin kendi hayat hikâyesini anlattığı yazı türüdür.
- Biyografilerde kişinin hayatı başka biri tarafından anlatılırken otobiyografide kişi, hayatını kendisi anlatır.
Destan
- Milletlerin hayatında büyük yankı uyandıran tarihî, toplumsal olayların ve doğa olaylarının çağdan çağa aktarılan, aktarılırken de hayal unsuru ögelerle süslendiği yazı türüdür.
- Belli bir ulusun özelliklerini yansıtır.
- Olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir.
- Genellikle yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve yurt sevgisi gibi temalar işlenir.
- Coşkulu bir söyleyiş vardır.
- Destanlar “doğuş, yayılma ve yazılış aşaması” olmak üzere üç aşamadan oluşur. Doğuş aşamasında milletin hayatında iz bırakan önemli tarihî ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde yüceltilmiş efsanevi kahramanlar görülür. Yayılma aşamasında olaylar ve kahramanlar, sözlü gelenek yoluyla yayılır. Yazıya geçirme aşamasında sözlü gelenekte yaşayan destanı güçlü bir şair, bir bütün hâlinde derleyip yazıya geçirir.
