Türkiye’de Sanayinin Dağılışını Etkileyen Faktörler
Ham Madde
Sanayi tesisleri çeşitli ham madde kaynaklarını işleyerek mamul maddelere dönüştürürler. Bu nedenle bir bölgede sanayi tesislerinin kurulup gelişebilmesi için bölge çevresinde işleyebilecek ham maddenin bulunması veya başka alanlardan sanayi bölgesine ham madde kaynaklarının kolaylıkla taşınabileceği bir konumda bulunması gerekir.
Bazı ham madde kaynakları kısa süre içinde bozulabildikleri için bu ham madde kaynaklarını işleyen tesislerin ham madde kaynağına yakın alanda kurulması gerekir. Türkiye’de şeker fabrikalarının şeker pancarı ekim alanlarına, çay fabrikalarının çay üretim alanlarına yakın alanlarda kurulması bu durumla ilgilidir.
Bazı ham madde kaynaklarının taşınması yüksek maliyet oluşturduğu için bu ham madde kaynaklarını işleyen tesisler de ham madde kaynaklarına yakın alanlarda kurulmuştur. Özellikle maden kaynaklarını işleyen tesisler bu nedene bağlı olarak maden kaynaklarına yakın alanlarda kurulmaktadır.
Genel olarak ham madde kaynaklarına yakın konumda olmak ya da ham madde kaynaklarını kolaylıkla sağlanabileceği alanlarda bulunmak üretim maliyetlerini düşüreceği için sanayi tesislerinin gelişimini olumlu yönde etkiler.
Sermaye
Sanayi tesislerinin kurulabilmesi büyük maliyetler oluşturmaktadır. Bu yüzden, sermaye birikiminin fazla olduğu bölgeler diğer koşullar da uygunsa daha kolay sanayileşebilmektedir. Türkiye’de yeterli sermaye sağlanması konusunda bazı sıkıntılar yaşanmaktadır. Bunları aşmak için devlet bazı teşvikler verdiği gibi bankalar da kredi sağlamaktadır. Türkiye’de sermaye birikiminin fazla olduğu İstanbul, İzmir, Kocaeli, Sakarya, Bursa ve Adana gibi iller daha fazla sanayileşme imkânına sahip olmuşlardır.
Enerji
Sanayi tesislerindeki tüm faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesi için enerji gereklidir. Bu yüzden tesislerin ihtiyaç duyduğu enerjinin sağlanabilir olması çok önemlidir. Yüksek miktarda enerjiye ihtiyaç duyan bazı sanayi tesislerinin kurulduğu alanların belirlenmesinde enerji ihtiyacı ham madde ihtiyacının önüne geçmiştir. Bunun en güzel örneği taş kömürü yataklarının bulunması nedeniyle demir — çelik fabrikalarının, Ereğli ve Karabük’te kurulmasıdır.
İş Gücü
Teknolojik gelişmelere bağlı olarak iş gücüne duyulan gereksinim her ne kadar azalmış olsa da özellikle de nitelikli iş gücü sanayinin gelişmesi açısından büyük öneme sahiptir. Türkiye sahip olduğu nüfus miktarı ile iş gücü potansiyeli açısından oldukça zengin bir ülkedir. Türkiye sahip olduğu bu yüksek potansiyeli iyi ve kaliteli bir eğitim sağlayarak ekonomisinin ve sanayisinin gelişimine katkı sağlayabilir. Türkiye’de bazı sanayi kollarında ihtiyaç duyulan teknik yeterliliğe sahip eleman konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Özellikle teknik iş gücünün daha çok ülkenin batı bölgelerinde yoğunlaşması, doğu ve güneydoğu bölgelerinde kurulacak veya kurulmuş olan sanayi tesislerinde sıkıntılara yol açmaktadır.
Ulaşım
Ham maddelerin tesislere iletilmesi ve üretilen malların pazarlara taşınması, çalışan personelin sanayi tesislerine ulaştırılmak zorunda olması tesislerin ulaşım hatlarına yakın kurulmasını zorunlu hâle getirmektedir. Eğer ulaşım hatlarında sorunlar çıkarsa bunların sonradan gidermeye çalışılması büyük miktarda harcamayı gerektirmektedir. Bu durum önemli ulaşım hatlarının ve çevresinin daha kolay sanayileşmesini sağlamaktadır.
Pazar ve Pazarlama
Üretilen mal ve hizmetlerin kolayca pazarlanabilmesi için büyük tüketim merkezlerine yakın olması gerekmektedir. Mesafenin uzaklığı üretim maliyetlerini arttırmaktadır. Çabuk tüketilmesi gereken et ve süt gibi ürünlerin üretimini yapan tesislerin tüketim merkezlerine yakın olması büyük bir öneme sahiptir. Ülkemiz pazarlama konusunda ise birtakım güçlüklerle karşılaşmaktadır.
Yer Şekilleri
Dağlık ve engebeli arazi yapısına sahip alanlarda ulaşım ağının gelişmesi zordur. Bu durum sanayi tesislerinin dağlık ve engebeli alanlardan düz alanlara kaymasına neden olmaktadır. Fakat bunun sonucunda verimli tarım ovaları, sanayi tesisleri tarafından işgal edilmektedir.
