TEŞBİH [Benzetme]
Aralarında türlü yönlerden ilgi bulunan iki şeyden, benzerlik bakımından güçsüz durumda olanla nitelikçe daha üstün olanı karşılaştırıp anlatma sanatıdır.
Teşbihin unsurları şunlardır:
a) Benzeyen: Teşbihin asıl unsurudur, benzetmede nitelikçe zayıf ve güçsüz olandır.
b)Benzetilen: “Kendisine benzetilen” olarak da adlandırılır. Birbirlerine benzetilen şeylerden, nitelik bakımından daha üstün ve güçlü olan unsurdur.
c) Benzetme Yönü: Benzeyen ve kendisine benzetilen arasındaki ortak noktadır.
d) Benzetme Edatı: Sözler ve kavramlar arasında benzetme ilişkisi kuran edat ya da edat görevinde bulunan sözcükler veya eklerdir. Benzetme edatı olarak daha çok “gibi” sözcüğü kullanılır.
Teşbih çeşitleri şunlardır:
a) Tam (Ayrıntılı) Teşbih: Dört ögesi de bulunan benzetme türüdür. “Durmuş saat gibiydi durup geçmeyen zaman” dizesinde benzetmenin dört ögesi de vardır.
Durmuş saat (k. benzetilen) gibiydi (b. edatı) durup geçmeyen (b. yönü) zaman (benzeyen)
b) Kısaltılmış Tesbih: Benzetme yönü söylenmeden yapılan benzetmedir.
Kömür gibi gözleri vardı yârin
c) Pekiştirilmiş Tesbih: Benzetme edatı söylenmeden yapılan benzetmedir.
Her insan, bir gölgedir.
d) Beliğ Teşbih (Tesbih—i beliğ / güzel benzetme): Sadece temel unsurların yani ‘“benzeyen” ve “kendisine benzetilen”in kullanıldığı benzetme türüdür.
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda
