Bütün bilim dalında sonuca ulaşmak için belirlenmiş çalışma yöntemleri vardır. Tarih biliminin konusunun kendine özgü şartları ve çalışma yöntemlerinin de diğer bilimlerden farklı nitelikler taşımasını gerekli hale getirmiştir. Örneğin tarihin konusu olan insanın geçmişteki faaliyetleri tekrarlanamaz. Bu da tarihçinin deney ve gözlem yapmasını imkansız kılmaktadır. Tarihçi ancak geçmişten günümüze kalan her türlü malzemeyi inceleyerek sonuca ulaşabilir. Tarih araştırmalarında takip edilen yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

1. Tarama (Kaynak Arama)

Geçmişten günümüze kalan ve tarih hakkında bilgi veren, her türlü malzemeye kaynak ya da belge adı verilir. Kaynaklar özelliklerine göre gruplara ayrılır:

Birinci Elden Kaynaklar (Ana Kaynaklar): Olayın geçtiği döneme ait belge ve buluntulardır. Kitabeler, abideler, arkeolojik buluntular, paralar, fermanlar bu tür kaynaklardır.

İkinci Elden Kaynaklar: Olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından faydalanılarak meydana getirilen eserlerdir. Örneğin birinci elden kaynaklardan yararlanılarak yazılan tarih kitapları ikinci elden kaynak kabul edilmektedir.

Bunun yanı sıra tarihi kaynaklar malzeme cinsine göre sözlü kaynaklar (efsaneler, destanlar, menkıbeler vb.); yazılı kaynaklar (tabletler, kitabeler, fermanlar, beratlar vb.); sesli ve görüntülü kaynaklar (resimler, fotoğraflar, filmler, video bantları vb.); gerçek eşya ve nesneler (arkeolojik buluntular ile tarihi eşya ve nesneler) olarak sınıflandırılabilir.

2. Tasnif (Sınıflandırma)

Tarihçilerin kaynak aramasından sonra elde etmiş oldukları verileri zamana, mekana (yere) ve konuya göre bölümlere ayırarak düzenlemelerine “tasnif” denir.

3. Tahlil (çözümleme)

Elde edilen verilerin yeterli olup olmadığının kontrol edilmesine tahlil denir. Bu aşamada eksiklikler tamamlanır, veriler gruplandırılır. Eldeki malzemeler kullanıma hazır duruma getirilir.

4. Tenkit (Eleştirme)

Tarihçi, bu aşamada elde edilen verilerin gerçek veya sahte olup olmadığını “tenkit” yaparak değerlendirir. Çünkü doğruluğuna ve sağlamlığına güvenilen malzemeler gerçek kaynak değeri taşır. Doğruluğu araştırılmadan yapılan çalışmalar sonucunda yazılmış eserler tarihi eser niteliği taşımaz.

5. Terkip (Sentez)

Bu aşamada kaynaklar bir araya getirilerek sonuca ulaşılır ve kitap yazımı gerçekleştirilir. Tarihçi araştırma konusuyla ilgili bütün verileri tek tek ele alır ve birbirleriyle ilişkileri çerçevesinde inceleyerek bir yoruma ulaşır.

Tarih Biliminin Yöntemleri Konu Anlatımı Video LiseGo