TARİH BİLİMİ VE ÖZELLİKLERİ
‘Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat şaşırtacak bir mahiyet (hâl) alır.” Mustafa Kemal
Tarih; insanların geçmişteki her türlü faaliyetlerini, insan topluluklarının yaşayışlarını, olayların birbirleriyle olan ilişkilerini,
- yer ve zaman göstererek,
- sebep – sonuç ilişkisi içinde,
- belgelere dayalı olarak objektif bir şekilde
inceleyen bir bilim dalıdır.
Tarihin Konusu
I. Tarihin bu tanıma göre tarihi oluşturan insandır ve tarih, “insanlığın hafızası” olarak geçmişin günümüzde öğrenilmesini ve anlaşılmasını sağlar.
- Tarih; insan topluluklarının yaşayışlarını, sosyo — ekonomik kültürel faaliyetlerini, siyasi olayları inceleyen bir bilim dalıdır.
- Büyük depremler, tufanlar, kuraklık ve salgın hastalıklar gibi felaketler tarihin akışını etkiler. Depremler sonrası insanların hayatını kaybetmesi, yaşadıkları yerleri terk etmeleri tarihin konusudur.
- Savaşlar, savaşların sonrası insanların yaşantılarındaki değişmeler, insan ölümleri, ekonomik gelişmeler tarihin konusudur.
- Tarih, “insan davranışlarını” konu olarak incelemez.
- Ekolojik felaketlerin oluşumları, deprem olayları öncelikle tarihin konusu değildir.
- Savaşlarda kullanılan silahların üretimi, nitelikleri doğrudan tarihe konu olmaz.
NOT: I. Murat zamanında oluşturulan Kapıkulu Ordusu içinden iki yeniçeri günümüz dünyasında savaş silah ve teknolojileri karşısında aciz kalacak ve kendilerini, değerlerini, kabullerini ifade de zorlanacaklardır.
Olayların üzerinden belli bir zamanın geçmesi olayların sonuçlarının ve etkilerinin görülüp analizinin yapılabilmesi ve hangi olayın nedeni ya da sonucu olduğunun anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.
II. Bir olayın, tarihi olay kapsamında değerlendirilebilmesi için olayın yerinin ve zamanının bilinmesi ve geçmiş zamanda yaşanmış olması gerekir.
Yer
Tarihi olaylar bir coğrafyada gerçekleşir ve olayın geçtiği coğrafyanın olayın oluşumu ve gelişimine katkısı önemlidir.
Coğrafya; insan yaşantılarını, insan topluluklarının sosyo — ekonomik ve kültürel faaliyetlerini belirleyen bir unsur olarak, tarihi oluşturan insan üzerinde etkilidir.
Zaman
Olayın geçtiği zamanın bilinmesi, insan ve insan topluluklarının yaşam şartlarının, uğraşılarının, kültürel birikimlerinin doğru öğrenilmesine, insan algı ve düşünce biçimlerinin doğru değerlendirilmesine imkan tanıyacaktır.
III. Tarih olayları süreklilik gösterdiği için Tarih olaylarında bir önceki olayın sonuçları bir sonraki olayın nedenlerini oluşturacaktır. İki olayın da zamanının bilinmesi; oluş sırasına göre A olayı ile B olayı arasındaki sebep — sonuç ilişkisinin kurulmasını ve olayın objektifliğinin sağlanmasını kolaylaştıracaktır.
IV. Geçmiş zamandaki insan faaliyetlerini konu edinen Tarih Bilimi, “deney ve gözlem” metodunu kullanamaz.
Dönemin koşullarını gözeterek incelemek zorunluluğu tarih araştırmalarında “deney ve gözlem” yapma yerine belgelerden, bulgu ve buluntulardan yararlanılmasını zorunlu kılar.
Tarih araştırmalarında, olayların geçtiği döneme ait her türlü belgelere “Birinci elden kaynak” denirken; olayların geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarını esas alarak elde edilen veriler “ikinci elden kaynak” olarak bilinir.
Tarihi Kaynaklar
Yazılı Kaynaklar
Fermanlar, Mühürler Paralar, Yıllıklar (Anallar) Kil tabletler, Kitabeler
Sözlü Kaynaklar
Efsaneler, Destanlar, Hikâyeler, Fabl, (Hayvan) öyküleri
Buluntular
Taş, toprak ve madenden yapılmış eşyalar, silahlar
Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar
Cd’ler, Filmler, Belgeseller, Resim ve fotoğraflar
Olay
Tarihi süreç içerisinde tek tek meydana gelen kısa süreli gelişmelere denir. 1048 Pasinler Savaşı, İstanbul’un fethi gibi gelişmeler.
Olgu
Tarihi süreç içerisinde aynı türdeki olayları bir bütün olarak anlatmak için kullanılan kavramdır. Olgu, olaya göre daha soyut ve geneldir.
Belli bir yer ve zaman olguda söz konusu değildir. Olayı olgudan ayıran en önemli özellik olayın başlangıç ve bitiş tarihlerinin belli olmasıdır. Olgu genellilik ve süreklilik gösterir. Kısa sürede olup biten gelişmeler olay, uzun bir zaman diliminde oluşan durumlar ise olgudur. Anadolu’nun Türkleşmesi, Türklerin İslamlaşması, İslam medeniyetinin oluşması gibi durumlar olgudur.
Rakamlar
Yüzyıl hesaplamalarında yüzler basamağındaki rakama 1 eklenerek yüzyıl ifade edilir.
1517 tarihi bu doğrultuda 15 + 1 ise 16. yüzyıl diye ifade edilir.
