Dünyanın Şekli (Enlem) 9.Sınıf Coğrafya


Kategoriler: 9. Sınıf Coğrafya, Coğrafya, İklim Elemanları
Cepokul

Güneş ışınları, Dünya’nın şekline bağlı olarak Ekvator ve çevresine dik açıyla gelirken, kutuplara doğru gidildikçe eğik açılarla gelir. Bu nedenle, Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe Güneş ışınlarının ısıtma gücü azaldığından, normal koşullarda sıcaklık da azalır. Dünya’nın şekline bağlı olan bu duruma, sıcaklık dağılışı üzerinde enlem etkisi denir.

Geoid: Dünya’nın kendi ekseni çevresinde dönmesi ile oluşan merkez kaç kuvveti Ekvator’un geniş kutupların ise basık bir hal almasına sebep olmuştur. Kısaca kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin haline denir.

Küresellik: Yerin küresel şekle sahip olmasının temel nedeni yerçekimi kuvvetidir. Yerçekimi etkisiyle Dünyayı oluşturan karalar, okyanuslar ve atmosferde küresel bir görünüm kazanmıştır.(yuvarlak olması)

Dünya’nın Geoit Olmasının Sonuçları

  • Dünya üzerinde çizilebilecek en büyük çemberin Ekvator olması ve Ekvator dairesinin meridyen dairlerinden daha büyük olması.
  • Ekvator yarıçapının kutuplar yarıçapından fazla olması.
  • Yerçekiminin Ekvator’dan kutuplara doğru artması

Örnek: Aşağıdakilerden hangisi, yeryüzünde sıcaklık dağılışı üzerinde enlemin etkisine bir örnek değildir?
A) Türkiye'de kuzeyden esen rüzgârların sıcaklığı düşürmesi, güneyden esenlerin sıcaklığı yükseltmesi
B) Akdeniz'in su sıcaklığının Karadeniz'inkinden fazla olması
C) Türkiye'de batıdan doğuya doğru gidildikçe sıcaklıkların azalması
D) Ekvator çevresinin yıllık sıcaklık ortalamasının kutuplar çevresindekinden yüksek olması
E) Asya Kıtası'nın güney kesimlerindeki ormanların geniş yapraklı, kuzey kesimlerindeki ormanların iğne yapraklı olması
Çözüm: Enlem etmeninin sonucu olarak, Kuzey Yarım Küre'nin kuzeyindeki yerlerin sıcaklık ortalaması, güneydeki yerlere göre daha düşüktür. Bu nedenle bu yarım küredeki ülkelere kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.
Akdeniz, Karadeniz'e göre daha güneyde yer aldığından, bu denizin suları Karadeniz'inkine göre daha sıcaktır.
Güneş ışınları Ekvator çevresine daha dik, kutuplar çevresine ise daha eğik açıyla düştüğünden, bu bölgenin sıcaklık ortalaması yüksektir.
Asya Kıtası'nın kuzeyindeki ormanların iğne yapraklı olması, bu bölgenin soğuk enlemlerde yer almasındandır. Kıtanın güneyindeki ormanların geniş yapraklı olması ise, bu bölgenin sıcak enlemlerde yer almasındandır.
Türkiye'de batıdan doğuya doğru gidildikçe sıcaklıkların azalması ise, ileride anlatılacağı üzere yükseltinin artmasıyla ilgili bir durumdur. Enleme bağlı sıcaklık değişmeleri batı- doğu yönünde değil, kuzey - güney yönünde olur.
Cevap C


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar