Sanayi İnkılabı (XVIII. Yüzyıl)
Akılcı ve Aydınlanmacı düşünürlerin etkisiyle Avrupa’da, bilimsel, siyasi ve toplumsal alanda görülen değişim, ekonomik gelişmeleri de etkilemiş; bilimsel alandaki gelişmeler, “kol gücüne dayalı üretimden makine gücüne dayalı üretim biçimine geçilmesine” neden olmuştur.
Sanayi İnkılabı adı verilen üretim alanındaki değişim, Avrupa’da işçi sınıfı ve işçi hakları kavramlarının ortaya çıkmasına neden olmuş, işçi ve işveren sınıflarının çıkar çatışmalarına çözüm amaçlı olarak Aydınlanmacı düşünürler tarafından kapitalizm, liberalizm, sosyalizm ve komünizm gibi ekonomik ve siyasi akımlar ortaya çıkmıştır.
Sanayi İnkılabı örgü ve iplik makinesinin yapılmasıyla dokuma üretiminde yaşanmıştır.
Sanayi İnkılabının Sonuçları
Aşamalı olarak gelişen Sanayi İnkılabı XIX. yüzyılda dünya dengelerini etkilemeye başlamıştır.
- Sanayileşen Avrupa devletleri dünya politikasında ağırlık kazanmıştır.
Demir yolları kurulmuş ve buharlı gemilerle ulaşım sistemi gelişmiştir.
- Avrupalılar, büyük sermayeli şirketler kurarak bankacılık sistemini geliştirmişlerdir.
Sanayileşme tarımsal üretimin artmasına ve tarımda çalışan iş gücü fazlasının fabrikalara kaymasına neden olmuş, ekonomide tarımsal üretimin yerini sanayinin alması iç göçlere ortam hazırlamıştır.
- Şehirlerin nüfusu artmış, işçi sınıfı ve işçi hakları kavramı ortaya çıkmış, Avrupa’da işçi haklarına yönelik iç karışıklıklar yaşanmış ve işçi haklarına yönelik düzenlemeler yapılmıştır.
Sanayi İnkılabının Osmanlı’ya Etkileri
Osmanlı Devleti’yle Avrupa devletleri arasındaki güç dengesi Osmanlılar aleyhine bozulmuştur. İngiltere’nin fabrikalarda işlediği dokumaların Osmanlı pazarlarına girmesi, Osmanlı dokuma tezgahlarına dayalı atölyelerin kapanmasına yol açmış ve Osmanlı Devleti XVIII. yüzyılda siyasi baskısını hissettiği Batılı devletlerin XIX. yüzyılda ise ekonomik işgaline uğramıştır.
Avrupa devletleri, Osmanlı Devleti’nin zayıf durumundan yararlanarak ticari ayrıcalıklar elde etmişlerdir. Osmanlı’nın topraklarını açık pazar olarak kullanmaya başlamışlardır.
Osmanlı Devleti,
- Pamuğun dış satımını yasaklamış,
- Sanayiyi Teşvik Kanunu çıkarmış,
- Yerli kumaş üretimine manifaktürler ile ağırlık vermiş
ancak batılı devletlerin acımasız rekabeti ve sömürgeci tutumlarına karşı başarılı olamamıştır.
