Okyanus Akıntıları

Deniz ve okyanuslarda sürekli rüzgârlarla sürüklenen yüzey suları, okyanus akıntılarını oluşturur. Sıcak bölgelerden soğuk bölgelere ya da soğuk bölgelerden sıcak bölgelere sürüklenen okyanus suları geldikleri yerlerin sıcaklığını ulaştıkları yere taşırlar.

Gulf-stream sıcak su akıntısının etkilediği İngiltere ve Batı Avrupa kıyıları, Labrador soğuk su akıntısının etkilediği aynı enlemlerdeki Kanada’nın doğu kıyılarına oranla 10^oC daha sıcaktır. Sıcak su akıntılarının etkilediği kıyılarda nemlilik ve yağış miktarı daha fazladır.

Tarihte üç ayrı okyanusu kas gücüyle geçen ilk ve tek kişi olan Erden Eruç, bir farkındalık yaratmak ve eğitimi desteklemek amacıyla Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeybatısında bulunan Bodega Bay limanından Pasifik Okyanusu’na açılmıştır. Sırasıyla Hint Okyanusu ve Atlas Okyanusu’nu geçerek Venezuela sahillerine ulaşmıştır.

Çözümlü Test Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi okyanus akıntılarının oluşumunda etkili olan temel faktörlerden biri değildir?

A) Rüzgarlar B) Yoğunluk farkları (sıcaklık ve tuzluluk) C) Kıyı şekilleri D) Ay ve Güneş’in çekim gücü

Doğru Cevap: D Açıklama: Ay ve Güneş’in çekim gücü esas olarak gelgitlerin oluşumunda etkili olup, büyük okyanus akıntılarının ana oluşum nedenlerinden biri değildir. Rüzgarlar, yoğunluk farkları ve kıyı şekilleri okyanus akıntılarının oluşumunda doğrudan etkilidir.

---

2. Golfstream (Atlas Okyanusu Sıcak Su Akıntısı) akıntısının Avrupa kıtasının batı kıyılarındaki iklim üzerindeki en belirgin etkisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kışların daha soğuk ve kar yağışlı geçmesini sağlaması B) Çöl iklimlerinin yaygınlaşmasına neden olması C) Kışların ılık ve yağışlı, yazların serin geçmesini sağlaması D) Muson rüzgarlarının oluşumunu tetiklemesi

Doğru Cevap: C Açıklama: Golfstream, ekvatordan yüksek enlemlere sıcak su taşıyarak Avrupa’nın batı kıyılarının kışın ılık ve yağışlı, yazın ise daha serin olmasını sağlayarak okyanusal iklimin belirginleşmesine yol açar.

---

3. Soğuk su akıntılarının etkili olduğu kıyı bölgelerinde genellikle çöl iklimi veya kuraklık görülmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bu akıntıların buharlaşmayı artırarak nemi azaltması B) Denizden gelen nemli hava kütlelerinin akıntı üzerinde soğuyarak yükselmeden alçalması C) Akıntıların geçtiği yerlerde bitki örtüsünü doğrudan yok etmesi D) Bölgedeki atmosferik basıncı sürekli yükselterek yağışı engellemesi

Doğru Cevap: B Açıklama: Soğuk su akıntısının üzerindeki hava kütlesi soğuk olduğu için, karaya doğru hareket eden nemli hava yükselmek yerine alçalır. Bu alçalan hava kütlesi yoğunlaşma ve bulut oluşumunu engellediği için yağış gerçekleşmez ve kuraklık görülür.

---

4. Aşağıdaki okyanus akıntısı çiftlerinden hangisi birbirine zıt termal özelliklere (biri sıcak, diğeri soğuk) sahiptir?

A) Golfstream – Kuroşiyo B) Brezilya – Alaska C) Benguela – Kaliforniya D) Peru (Humboldt) – Doğu Avustralya

Doğru Cevap: D Açıklama: Peru (Humboldt) Güney Amerika’nın batı kıyılarında etkili olan soğuk su akıntısıyken, Doğu Avustralya ise Avustralya’nın doğu kıyılarında etkili olan sıcak su akıntısıdır. Bu nedenle zıt termal özelliklere sahiptirler. Diğer şıklardaki akıntı çiftleri ya ikisi de sıcak ya da ikisi de soğuktur.

---

5. Okyanus akıntılarının balıkçılık faaliyetleri üzerindeki en önemli etkisi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Akıntıların balıkların göç yollarını değiştirmesiyle B) Sıcak su akıntılarının balık türlerinin çeşitliliğini azaltmasıyla C) Soğuk ve sıcak su akıntılarının karşılaştığı alanlarda plankton miktarının artmasıyla D) Akıntıların deniz suyu sıcaklığını sürekli yükseltmesiyle

Doğru Cevap: C Açıklama: Soğuk ve sıcak su akıntılarının karşılaştığı alanlar, besin maddeleri açısından zenginleşir. Bu durum, balıkların temel besin kaynağı olan plankton miktarının artmasına neden olur ve bu bölgeler dünyanın en önemli balıkçılık alanları haline gelir.