- Sovyet Rusya – TBMM arasında yapılmıştır.
- Doğuda Ermenilere, batıda Yunanlılara karşı kazanılan 1. İnönü Zaferi ve Anlaşma devletlerinin TBMM’yi Londra Konferansı’na çağırmaları üzerine Sovyet Rusya yöneticileri yeni hükümetin gücüne güven duymuş ve Ankara Hükümeti ile Moskova Antlaşması’nı İmzalamıştır.
Moskova Antlaşması Maddeleri
- İki taraftan birinin tanımadığı devletler arası siyasi belgeyi diğeri de tanımayacaktı. (Rusya Sevr’i tanımamış; TBMM, Sovyet Rusya’nın protesto ettiği Bekir Sami Bey’in İtilaflarla yaptığı ikili anlaşmaları reddetmiştir.)
- Sovyet Rusya Türk Misak-ı Millisi’ni tanıyacak; Kars, Ardahan, Artvin TBMM’de kalacak ancak Batum Gürcistan’a bırakılacak. (Batum’un Gürcistan’a bırakılması Misak-ı Milli’den ilk tavizdir.)
- Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan antlaşmalar geçersiz sayılacak.
- Rusya kapitülasyonların kaldırılmasını kabul edecek.
- Rusya, TBMM hükümetine ekonomik yardımda bulunacak.
- Sovyet Rusya, TBMM ile Ermenistan ve Gürcistan arasında imzalanmış antlaşmalara göre saptanmış olan sınırı, Batum’un Gürcistan’a iade edilmesi koşuluyla tanıyacak.
Moskova Antlaşması Önemi
- Bu antlaşma TBMM için önemli bir siyasal başarıdır.
- Doğu sınırı büyük oranda çizilmiştir.
- Ruslara Misak-ı Milli kabul ettirilmiştir. Böylece TBMM ve onun kurduğu düzen ve Misak-ı Milli ilk defa büyük bir devlet tarafından kabul edilmiştir.
- Ulusal mücadele için gerekli askeri malzeme ve mali destek sağlanmıştır.
- TBMM Hükümetiyle Sovyetler Birliği’nin siyasal alanda birlikte hareket etme kararlılığına yer verilmiştir.
- Bu anlaşmaya göre Çarlık Rusya’nın yanı sıra Osmanlı Devleti de Sovyet Rusya ve TBMM tarafından hukuken reddedilmiştir.
BİLGİ: TBMM ile Moskova Antlaşması’nı 16 Mart 1921’de imzalayan Sovyet Rusya, 18 Mart 1921’de Gürcistan’ı İşgal ederek topraklarına katmıştır.
