Oluşumunda yer şekilleri ve anakaya etkilidir. Bu toprakların bütün horizonları gelişmemiş sadece A ve C horizonları oluşmuştur.
a. Halomorfik Topraklar: Kurak ve yarı kurak iklim havzalarında görülür. Suda erimiş halde bulunan tuz ve karbonatın, sıcaklığın etkisiyle suyun buharlaşması sonucu toprak yüzeyinde birikmesi oluşumunda etkilidir.Bu alanlarda bitki örtüsü son derece fakirdir. Tuzlu (solancak) ve tuzlu sodik topraklar olmak üzere ikiye ayrılır.
b. Hidromorfik Topraklar: Bataklık ve sazlık gibi drenaji iyi olmayan yerlerde görülen topraklardır. Taban suyunun yüksek olması ve sürekli taşındıklarından dolayı tarımsal faaliyet yapmaya uygun değildir.
c. Kalsimorfik Topraklar: Kil taşı ve kireç taşı ana kayanın üzerinde oluşan topraklardır. Eski göl tabanlarında da yaygın olarak görülür. Vertisoller ve rendzinalar olmak üzere ikiye ayrılır.
* Vertisoller: Çayır ve savan bitki örtüsü altında, eski göl tabanlarında, killi ve kireçli depolar üzerinde oluşan topraklardır. Yazın kuraklığın artmasıyla buharlaşan sular sonucunda oluşur. Bu çatlaklara kum, kil, çakıl taneleri dolar. Kışın suya doyan bu malzemeler şişmenin etkisiyle alttan üste doğru itilmektedir. Bu yaz ve kış arasında yer değiştiren topraklara “dönen topraklar (vertisoller)” da denilmektedir. Anadolu’da “taş doğuran toprak” olarak da adlandırılır.
* Rendzinalar: Yumuşak kireç taşları üzerinde gelişen topraklardır. Kireçli olduklarından tarım için kullanılamaz.
Örnek:
I. Halomorfik topraklar – orman alanları
II. Hidromorfik topraklar – bataklık
III. Vertisoller – volkanik alanlar
IV. Rendzinalar – karstik araziler
İntrazonal toprak türleri ve bu toprak türlerinin yaygın olarak görüldüğü yerler yukarıdakilerden hangilerinde yanlış eşleştirilmiştir?
Çözüm: I ve III numaralı toprak türleri yanlış eşleştirilmiştir. Halomorfik topraklar kurak arazilerde, Vertisoller eski göl tabanlarında yaygın olarak görülür.
