Cisimlerin Elektriklenme Yolları
1. Sürtünme Elektriklenme Yolları
En az biri yalıtkan olmak şartı ile, sürtülen nötr iki cisimden biri negatif yükle yüklendiğinde diğeri de aynı miktarda pozitif yükle yüklenir. Elektrik Yüklerinin Korunumu Yasası’na göre sürtülen cisimlerin sürtünmeden önceki toplam yükleri sürtünmeden önceki toplam yükleri sürtünmeden sonraki toplam yüküne eşit olacağından sürtünen cisimler eşit miktarda zıt yüklenir. Sürtünen cisimlerden elektron kaybeden (+) pozitif, elektron kazanan (—) negatif elektrik yüklü hâle gelir. Örneğin nötr hâldeki kürklü kumaş ile nötr hâldeki ebonit çubuk yeterince birbirine sürtüldüğünde elektron kaybeden kürklü kumaşın yükü (+) pozitif, elektron kazanan ebonit çubuğun yükü (—) negatif olur. Başlangıçta ve son durumda qToplam = 0 olur. Ya da nötr hâldeki ipek kumaş ile nötr hâldeki cam çubuk yeterince birbirine sürtülürse elektron kaybeden cam çubuğun yükü (+) pozitif, elektron kazanan ipek kumaşın yükü (—) negatif olur. Başlangıçta ve son durumda qToplam = 0 olur.
2. Dokunma İle Elektriklenme
Yüklü iletken bir cisim, nötr ya da yüklü iletken bir cisme dokundurulursa iki cisim toplam yükü paylaşır. Bu paylaşım cisimlerin elektriksel potansiyelleri eşitleninceye kadar devam eder. Elektriksel potansiyeller eşitlendiğinde toplam yük, cisimlerin yük kapasiteleriyle doğru orantılı olarak paylaşılmış olur.
Cisimlerin yük kapasiteleri geometrik şekilleri ile il ilidir. Örneğin özdeş iki cisim toplam yükü yarı yarıya paylaşır. Cisimler özdeş değilse yük paylaşımı uzun olan kısa olana göre, kalın olan ince olana göre daha çok yük alacak şekilde olur. Cisimlerden biri r diğeri 2r yarıçaplı küre ise 2r yarıçaplı kürenin yükü, r yarıçaplı kürenin yükünün 2 katı olacak biçimde toplam yük paylaşılır. Yani küreler toplakü yarıçapları ile orantılı paylaşır. Küreler toplam yükü
yarıçapları ile doğru orantılı olacak biçimde paylaştıklarında elektriksel potansiyelleri eşitlenmiş olur.
3. Etki ile Elektriklenme
Yüklü bir cismin etkisi ile nötr bir cismin yüklerinin ayrışması olayına etki ile elektriklenme denir.
Pozitif (+) yüklü bir küre, nötr bir iletken çubuğa şekildeki gibi yaklaştırılırsa kürenin çektiği negatif (—) yükler küreye en yakın uçta toplanır. Çubuğun küreye en uzak ucunda ise pozitif (+) yük yoğunluğu oluşur. Böylece çubuktaki yükler kutuplaşmış olur. Çubuğun uçlarında biriken yüklerin miktarı eşittir. Küre çubuktan uzaklaştırılırsa çubuk tekrar nötr olur.
ucunda toplanır. Küreye en uzak olan L’nin ucunda ise (+) yük yoğunluğu oluşur. Küre bu konumundayken K ve L çubukları yalıtkan bir cisimle birbirinden ayrılır ve sonra küre uzaklaştırılırsa K (—), L (+) yüklenmiş olur.
