BİRLEŞİK sözcük
– En az iki sözcüğün sesçe, biçimce veya anlamca birleşip kaynaşmasıyla oluşmuş sözcüklerdir.
– Birleşik sözcüklerin bir bölümünde kaynaşma tamdır ve iki sözcük de anlamlarını yitirerek tek bir sözcük oluşturur (gecekondu, delikanlı, kabadayı).
– Birleşik sözcüklerin bir bölümünde ise birleşen ögelerden yalnızca biri anlamını kaybeder (kılıç balığı, köpek balığı).
– Birleşik sözcüklerin bir bölümünde ise birleşik sözcüğü oluşturan her iki sözcük gerçek anlamını korur (kara yolu, ana dili).
Birleşik İsimler
a) Oluşumlarına Göre Birleşik İsimler
– Anlam kayması yoluyla oluşabilirler. Bazen birinci, bazen ikinci, bazen de her iki sözcük anlamını yitirebilir.
— Her iki sözcük anlam kaymasına uğrayabilir, mecaz anlam kazanır: aslanağzı, demirbaş, suçiçeği…
— Birinci sözcük anlam kaybına uğrayabilir: adamotu, başsavcı…
— İkinci sözcük anlam kaybına uğrayabilir: öğretmenevi, aşçıbaşı. ..
Ses değişmesi yoluyla oluşurlar. Birleşik sözcükler oluşurken ses düşmesi veya türemesi olabilir: Seyretmek, kaynana, doksan, nakletmek…
b) Yapılarına Göre Birleşik İsimler
– Belirtisiz veya takısız isim tamlaması biçiminde oluşurlar: Atasözü, adamotu, kuşpalazı, Eminönü, Çanakkale…
– Sıfat tamlaması biçiminde oluşurlar: Uludağ, ilkokul, bozkır, Eskişehir, Karahisar…
İsim soylu sözcüklerin fiillerle bir araya gelmesiyle oluşur: imambayıldı, hünkârbeğendi, ateşkes, gecekondu…
Fiil soylu sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşurlar: Biçerdöver, gelgit, çekyat, uyurgezer, dedikodu, vurdumduymaz…
Not: Birleşik isimlerin içinde eğer fiil varsa birleşik sözcük “ tür kayması” biçiminde oluşmuştur: Şıpsevdi, albeni, veryansın, gecekondu, çekyat, gelgit…
İsim soylu sözcüklerle fiilimsilerin bir araya gelmesiyle oluşur: Gökdelen, dalgakıran, cankurtaran, kardelen…
Yansıma sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur: Dırdır, çıtçıt, gırgır…
