ANADOLU UYGARLIKLARI
HİTİTLER
MÖ 2000’li yıllarda Kafkaslardan gelerek Kızılırmak yayı çevresine yerleştiler.
Başkentleri Hattuşaş’tır. (Boğazköy) Bu yerleşke günümüzde Çorum ili sınırlarında’dır.
Hititler tabarna denilen bir kral tarafından yönetilmiştir. Kral, başkumandan, başrahip ve başyargıçtır. Bu açıdan hem monarşik hem teokratik bir yönetim görülür.
Kralın soylulardan seçtiği pankuş adı verilen bir danışma meclisi vardır.
Kralın eşine tavananna denilmiştir. Tavananna’nın siyasi yetkileri vardır. Örneğin Kadeş Antalaşması’nda onun da mührü vardır.
Geçimlerini tarım ve hayvancılıkla sağlamışlardır.
Çivi yazısı ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
Mısır ile Kadeş Savaşı’nı yapmış ve tarihte bilinen ilk yazılı anlaşma olan Kadeş Antlaşması’nı imzaladılar. Bu anlaşmanın orjinal metni İstanbul Arkeoloji Müzesi’ndedir.
Tarihi olayları objektif olarak kaleme almışlardır. Bunlara anal ya da yıllık denilmiştir. Tanrılarına hesap vereceklerini düşündüklerinden olayları doğru aktarmışlardır.
Kumarbi destanı en önemli destanlarıdır.
Günümüze İvriz ve Yazılıkaya kabartmaları ulaşmıştır.
Önce Ege Göçleri ile parçalandılar. Son Hitit kalıntılarına Asurlular son verdi.
URARTULAR
Merkezleri Van (Tuşpa)’dır.
Maden işlemeciliği, hayvancılık, dokumacılık, kale, sur ve su kanalı yapımı gibi alanlarda ileri gitmişlerdir.
Mezarlarını oda biçiminde yapmışlar ve bu odalara buğday ile su kabı koymuşlardır. Bu durum ahiret inancının kanıtıdır.
Günümüze ulaşan önemi eserleri Kral Menua Su kanalıdır. (Şamran kanalı)
FRİGLER
Merkezi Gordion (Polatlı)’dur. En önemli hükümdarı Kral Midas’tır.
Tarımla çok uğraşmışlar, hukuk kuralları ve dini inançları tarıma bağlı olarak gelişmiştir.
Kuyumculuk ve müzikle’de ilgilenmişlerdir.
Frig yasalarında öküz kesmenin ve kasten saban kırmanın cezası ölümdür.
En önemli tanrıları bereket tanrıçası olan Kibele’dir.
Dokumacılıkta ileri giderek dünyaca ünlü “tapetes” adlı kilim ve halıları dokumuşlardır.
LİDYALILAR
Merkezleri Sard’dır. (Salihli) en önemli hükümdarı Kral Giges’tir.
Kral Yolu’nu yapmışlar, parayı bularak takas usulüne son vermişlerdir.
Çok tanrılı dinlere inanmışlar daha çok Yunan tanrılarına tapmışlardır.
Zenginliği ile meşhur Karum, Lidyalı kral Krezus’tur.
Ordularını ücretli askerlerden oluşturdukları için daha kısa sürede yıkılmışlardır.
İYONLAR
Şehir devletleri halinde yaşadılar. Siyasi birlik kuramadılar. En önemli şehir devletleri: İzmir, Foça, Efes, Milet, Tireve Selçuk’tur.
Şehirler arasında dil, inanç ve kültür birliği vardır.
İyonlarda özgür düşünce ortamının olması, dinsel baskıların olmaması bilimde oldukça ilerlemelerine neden olmuştur.
En önemli eserleri Artemis Tapınağı’dır.
En ünlü bilim adamları; Tales (Geometri), Pisagor (Matematik-Geometri), Homeros (Edebiyat), Hipokrat (TIP), Herodot (Tarih).
MISIR UYGARLIĞI
Akdeniz’in güneyinde Kızıldeniz’in batısında yer alan Mısır etrafının çöller ve denizlerle kaplı olmasından dolayı özgün kalabilmiş ve fazla istilaya uğramamıştır.
İstilaya uğramamış olmamasından dolayı tarih öncesi devirleri sırayla yaşamışlardır.
MÖ 4000’li yıllarda Kral Menes, Nom adı verilen şehirleri birleştirmiş ve merkezi krallığı oluşturmuştur.
Mısır krallarına firavun denilmiştir. Firavunlar tanrı kral olarak görülmüştür.
Piramitler firavun mezarlarıdır. En meşhur piramit Keops Piramit‘idir.
Hiyeroglif denilen rezim yazısı kullanmışlardır. Yazıları papirüs denilen kağıtlara yazmışlardır.
Nil’in kabarma, taşma ve çekilme zamanları hesaplanarak güneş yılı esası takvimin temelini atmışlardr.
Firavu’nun sözleri kanun sayıldığından yazılı hukuk gelişmemiştir.
Tahnit denilen mumyacılık uğraşı ahiret inancının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Tıp ve eczacılıkta oldukça ilerlemişlerdir.
Tarihte bilinen ilk yazılı anlaşma olan Kadeş Antalaşması’nı imzalamışlardır.
MÖ 4.yy’da Makedonyalı Büyük İskender tarafından ilk kez istilaya uğramışlardır.
DİĞER UYGARLIKLAR
İran Uygarlığı
MÖ 768 – MÖ 550 ararsında Medler, MÖ 550 – MÖ 330 arasında ise Persler İran’da etkili olmuştur.
Persler yönetimi kolaylaştırma amacıyla ülkeyi “satraplık” denilen eyaletlere ayırmışlar ve eyaletleri merkezden atadıkları valilerle yönetmişlerdir.
Tarihte ilk kez posta teşkilatını kurmuşlardır.
Perslerin milli dini Zerdüştlük’tür. İyilik tanrısı Ahuramazda’ya ateş yakarak ibadet etmişlerdir. Bu yüzden kendilerine ateşe tapan anlamında Mecusi denilmiştir.
Hint Uygarlığı
Zengin kaynaklara sahip olduğundan sık sık istilalara uğramıştır.
Ariler bu bölgeyi istila ettikten sonra siyasi hakimiyetlerini devam ettirebilmek amacıyla halkı baba mesleğine göre sınıflara ayırarak Kast sistemini kurmuşlardır.
Siyasi, dini ve kültürel birlik sağlanamamıştır.
Brahmanizm ve Budizm dinleri yaygındır.
Kast grupları;
1. Brahmanları – Din adamları
2. Kşatriyalar – Askerler
3. Vaysiyalar – Tüccarlar(Esnaflar)
4. Südralar – Çiftçiler (köylüler)
Paryalar: Hiçbir hakkı olmayan köleler.
Fenike Uygarlığı
Suriye ve Lübnan bölgesinde Akdeniz kıyılarında yaşamışlardır.
Yaşadıkları yerlerin tarıma elverişli olmamasından dolayı deniz ticareti ile uğraşmışlardır.
Şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
Doğu medeniyetini Ege’ye taşıyıp Batı medeniyeti ile kaynaştırmışlardır.
Harf yazısını bulan Fenikeliler, Latin Alfabesi’nin temelini atmışlardır.
İbrani Uygarlığı
Bugünkü Filistin topraklarında yaşamışlardır.
İlk Çağ’da tek Tanrılı dine inanan (Musevilik) ilk toplumdur.
Museviliği kendilerine ait bir din olarak görmeleri bu dinin yayılmasını engellemiştir.
Günümüzdeki İsrail Devleti bu uygarlığın devamıdır.
Çin Uygarlığı
Uzakdoğu’da Sarı Irmak çevresinde yaşamışlardır.
İpek üretimi ve porselen yapımında ilerlemişlerdir.
Barut, pusula, kağıt, matbaa ve mürekkebi ilk kez kullanmışlardır.
Talas Savaşı’nı kaybederek yayılmacı politikalarını durdurdular.
Taoizm ve Konfiçyüscülük gibi felsefi dinlere inanmışlardır.
Miken (Aka) Uygarlığı
Mora Yarımadasında Akalar tarafından kurulmuştur.
Girit Uygarlığı’ndan etkilenmişlerdir.
Şehir devletleri halinde yaşadıkları için siyasi birlik kuramamışlardır.
Çanakkale Boğazı’nın hakimiyeti için Truva Savaşları’nı yapmışlardır.
Miken ve Trinis şatoları mimaride en önemli eserleridir.
Miken Kuyu Mezarları günümüze ulaşmıştır.
Yunan Uygarlığı
Akaların Mora Yarımadası’ndaki üstünlüğüne son veren Dorlar tarafından kurulmuştur.
“Polis” adı verilen şehir devletleri halinde örgütlenmişlerdir.
Başlangıçta krallıkta yönetilen Yunan şehir devletlerinde daha sonra demokratik yönetimler kurulmuştur.
Toplumsal sınıf ayrımını ortadan kaldırmak amacıyla “Arhon” denilen yüksek dereceli memurlar (Drakon, Solon, Kilistenes) tarafından kanunlar hazırlanmıştır.
Dinleri çok tanrılıdır. Tanrılarını insan şeklinde tasavur etmişlerdir.
En önemli Tanrıları “Zeus” adına şenlikler düzenlemişlerdir.
Olimpiyatlar Yunanlarda kültürel birliğin oluşmasını sağlamıştır.
Hellenizm Uygarlığı
Makedonya Kralı II. Filip, Hellen birliğini sağlamıştır.
Büyük İskender tahta geçtikten sonra Asya seferine çıkarak Anadolu, Suriye, Mısır, Mezopotamya ve İran’ı ele geçirerek Hindistan’a kadar sınırlarını genişletmiştir.
Roma Uygarlığı
İtalya’ya göç eden kavimlerin en eskileri İtaliklerdir. Daha sonra buraya Etrüskler gelmişlerdir.
Siyasi tarihleri;
a) Krallık
b) Cumhuriyet
c) İmparatorluk
olmak üzere üç döneme ayrılmıştır.
Akdeniz havzasının tamamına hâkim olmuşlardır.
Halk; patriciler, plepler ve köleler olarak sosyal sınıflara ayrılmıştır.
Sınıflar arası çatışmayı durdurmak amacıyla On İki Levha Kanunları’nı hazırlamışlardır.
Latin Alfabesi’ni ve Miladi Takvim’i hazırlamışlardır.
Batı Roma 476’da, Doğu Roma 1453’te yıkılmıştır.
