Yeryüzü Şekillerinin Haritalara Aktarılması

Haritalarda yer şekillerini belirgin bir şekilde gösterebilmek için çeşitli çizim yöntemleri geliştirilmiştir. Harita çizimi yapılırken kullanış amacına en uygun çizim yöntemi seçilir. Haritalarda yer şekillerini gösterme yöntemleri şunlardır:

Kabartma Yöntemi

• Yöntem, yer şekillerinin üç boyutlu olarak belirli bir oranda küçültülmüş maketinin hazırlanması gibidir.
• Üç boyutlu olarak hazırlanmaları nedeniyle, yer şekillerini gerçeğe en yakın gösteren yöntemdir.
• Yapımın maliyetli ve zor olması, taşınma zorlukları gibi nedenlerden dolayı yaygın olarak kullanılmaz.

Tarama Yöntemi

• Yer şekilleri hakkında verdiği bilgiler sınırlı olduğu için fazla tercih edilen bir yöntem değildir.
• Bu yöntemde eğim değerleri, eğim yönünde çizilen farklı boylardaki çizgilerle gösterilir.
• Eğimin arttığı yerlerde çizgiler birbirine yaklaşarak sıklaşır.
• Eğim azaldıkça çizgi boyları uzar, aralarındaki uzaklık artar ve seyrekleşir.
• Düz alanlar ise taranmaz, boş bırakılır.
• Genel olarak eğimin fazla olduğu yerlerde çizgiler sık, kalın ve kısa iken, eğimin az olduğu yerlerde çizgiler seyrek, ince ve uzundur.

Renklendirme Yöntemi

• Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerinin yükseltilerini ifade etmek için renkler kullanılır.
• Kullanılan renklerin ne anlama geldiği haritaların lejant bölümünde belirtilir.
• Mavi renk ve tonları derinlikleri, beyaz renk buzul alanlarını, diğer renk tonları ise yükseltileri ifade eder.

Renkler doğrudan yer şekillerini göstermez. Yani yeşil renk ovaları, sarı renk platoları gösterir şeklinde bir genelleme yapılamaz. Ancak renkler, harita üzerinde farklı yer şekillerinin daha kolay seçilmesini sağlar. Renklendirme yöntemiyle hazırlanan haritalarda kullanılan renkler, bitki örtüsü ya da toprak türü gibi özellikleri de yansıtmaz. Kısaca renklendirme yönteminde amaç sadece yükseltileri belirlemektir.

Gölgelendirme Yöntemi

• Haritaların genellikle sağ üst köşesinden, 45° lik açıyla bir ışık geldiği varsayılarak çizim yapılan bir yöntemdir.
• Haritada ışığı alan yerler aydınlık, ışığın ulaşmadığı yerler karanlık olarak gösterilir.
• Bu yöntemde yükselti basamakları bulunmadığından, yükseltileri tespit etmek ve profil çıkarmak olanaksız olduğu için fazla tercih edilmez.
• Gölgelendirme yöntemi daha çok renklendirme yöntemine yardımcı olarak kullanılır.

İzohips (Eş Yükselti) Yöntemi

Deniz seviyesinden itibaren, aynı yükseltiye sahip noktaların birleştirilmesi sonucunda oluşturulan iç içe kapalı eğrilere İzohips denir. İzohipsler, yükseltisi aynı olan noktaların bir eğri üzerinde gösterilmesi esasına dayanır. İzohips (eş yükselti) yöntemi, haritalarda yer şekillerinin gösterilmesinde en fazla tercih edilen yöntemdir.

İzohipsler, üç boyutlu yer şekillerinin iki boyutlu modelleridir. İzohips eğrilerinin sayısına bakarak yer şekillerinin yükseltisi, eğriler arasındaki mesafenin geniş ya da dar olmasına bakarak da, yer şekillerinin eğimi hakkında bilgi edinilebilir.

Deniz ve okyanuslarda, aynı derinliğe sahip noktaların birleştirilmesiyle izobat adı verilen eş derinlik eğrileri oluşturulur. Kıyı çizgisi (0 metre), İzohips ve izobat eğrilerinin başlama noktalarıdır.