Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri
- Arazi yapısından dolayı akarsu ağı bakımından zengindir.
- Yüksek ve eğimli yer yapısından dolayı akarsularının hızları fazladır. Bundan dolayı aşındırma, erozyon ve hidroelektrik potansiyelleri fazladır.
- Aşındırma etkileri fazla olmasından dolayı bol sayıda alüvyon taşırlar.
- Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyunda dağları kısa mesafede paralel uzanması bu alanlarda akarsu boylarının kısa olmasına neden olmuştur.
- Genellikle yarı iklim koşulları hâkim olduğu için akarsu debileri düşüktür.
- Genellikle iklim bölgelerinde yaz mevsiminin kurak geçmesi rejimleri düzensizleştirmiştir.
- Çevresine göre yüksek yer yapısına sahip olduğundan dolayı genellikle yurt içinde doğan akarsuları başka ülke topraklarında deniz veya göllere dökülmektedir.
- Türkiye genç bir jeolojik yapıya sahip olduğu için akarsu yatakları denge profili halini almamıştır. Bunun için taşımacılıkta genel olarak faydalanılamaz.
Türkiye’de Akarsu Rejimleri
- Türkiye akarsuları iklim özelliklerinden dolayı genel olarak düzensiz rejime sahiptir.
- Karadeniz kıyılarında akış yapan (Bartın gibi) bazı kısa boylu akarsular sadece bu iklim bölgesinden beslendikleri için her mevsim akışlarını sürdürebilmekte ve bu nedenle nispeten düzenli rejim özelliği gösterebilmektedir.
- Batı Akdeniz’de (Manavgat ve Aksu gibi) bazı akarsular düdenlerle yer altı sularından beslenebildiklerinden dolayı kısmen de olsa her mevsim akışlarına devam edebilmektedir.
- Türkiye’nin yüksek kesimlerinden doğan (Aras, Karasu, Murat ve Zapsuyu gibi) nehirlerde kar sularının erimesi gecikmesi nedeniyle en fazla sularını yaz mevsiminde taşımaktadırlar.
- Ege’de (Gediz, Bakırçay, Küçük ve Büyük Menderes gibi) genellikle yağmur yağışlarıyla beslenen akarsular en fazla suyu kış mevsiminde taşımaktadırlar. Yaz mevsiminde debileri oldukça düşmektedir. Bu nedenle yağmur rejimi ve düzensiz rejim özelliği gösterirler.
- İç bölgelerde belirgin yağış yetersizliği ve belirgin yaz kuraklığından dolayı birçok akarsu kurumaktadır. Bu akarsular ilkbahar dönemi başlayan kırkikindi yağışlarıyla beslenerek en fazla akışlarını gerçekleştirirler. Bu nedenle sel rejim ve düzensiz rejim özelliği gösterirler.
- Kızılırmak ve Fırat gibi akarsular birçok iklim bölgesinden geçtiklerinden dolayı yıl içinde birden fazla yükselme ve alçalma yaşarlar. Bu nedenle düzensiz rejim ve karma rejim özelliği gösterirler.
