1991 ‘de SSCB’nin dağılmasıyla bu devlete bağlı olan Türkler bağımsızlıklarını elde ettiler. Türkiye bağımsızlıklarını ilan ettikleri günden başlayarak bu kardeş devletlerle yakından ilgilendi. Onlara örnek olarak Batı’ya açılan pencereleri oldu.
Azerbaycan
- Ermenistan ile Dağlık Karabağ yüzünden başlayan çatışmalar Azerbaycan’da bağımsızlık hareketlerini hızlandırdı.
- Gorbaçov döneminde SSCB’de başlayan değişimin etkisiyle Azerbaycan’da bağımsızlık hareketleri başladı. Ebulfez Elçibey liderliğinde “Halk Cephesi” kuruldu.
- Azerbaycan Parlamentosu, Halk Cephesinin etkisiyle egemenliğini ilan ederek Ayaz Mutalibov’u devlet başkanı olarak seçti (Eylül 1989). Bu karar ile Azerbaycan, SSCB’den ayrıldı.
- Azerbaycan 30 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan etti.
- Ebulfez Elçibey döneminde Türk – Azeri ilişkileri daha da gelişti. 1993’te cumhurbaşkanı olan Haydar Aliyev “bir millet iki devlet” ifadesiyle iki ülke arasındaki güçlü bağlara dikkat çekmiştir. Günümüzde İlham Aliyev cumhurbaşkanlığı görevini yürütmektedir.
- Rusya, İran ve Ermenistan’ın engelleme çabalarına rağmen Türkiye’nin öncülüğünde BTC (Bakü – Tiflis – Ceyhan) Boru Hattı ile Azerbaycan petrolü Ceyhan üzerinden Batı ülkelerine aktarılmaktadır. Bakü – Tiflis – Erzurum Doğal gaz Hattı ile de Azerbaycan doğal gazı Türkiye’ye taşınmaktadır.
- Mehmet Emin Resulzade, Şehriyar ve Bahtiyar Vahapzade Azerbaycan’ın en tanınmış şair ve yazarlarındandır.
Kazakistan
- Kazakistan petrol, uranyum, demir, altın, krom ve kurşun rezervleri bakımından çok zengin kaynaklara sahiptir.
- XVIII. yüzyılda Kazakistan’ı işgale başlayan Rusya zengin kaynaklara sahip bu toprakları Ruslaştırma politikası izlemiştir.
- 1991’de SSCB’nin dağılması üzerine bağımsızlığını ilan eden Kazakistan’ı tanıyan ilk ülke Türkiye olmuştur.
- Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’dir.
- Hoca Ahmed Yesevi Uluslararası Kazak – Türk Üniversitesi iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesini sağlamıştır.
- Kazakistan; Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET), Şanghay iş Birliği Örgütü (şio), Birleşmiş Milletler, İslam Konferansı Örgütü (İKÖ), Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) üyesidir.
- Kazakistan, Semey nükleer deneme alanını kapatarak ilk defa gönüllü olarak kendi nükleer silah deposundan vazgeçen ülke olmuştur.
Kırgızistan
- 1881 yılında Çarlık Rusya’nın egemenliğine giren Kırgısiztan I. Dünya Savaşı’ndan sonra SSCB’nin parçası oldu.
- 1991’de Askar Akayev liderliğinde bağımsızlığını ilan etti.
- Kırgızistan’ı tanıyan ilk devlet Türkiye oldu.
- Askar Akayev 2005 yılı başına kadar cumhurbaşkanlığı görevini yürüttü. Daha sonra yapılan seçimler sonunda Kurmanbek Bakiyev devlet başkanı seçildi.
- Türk – Kırgız Manas Üniversitesi, iki ülke arasındaki ilişkilere olumlu katkı sağlamaktadır.
- Kırgızistan; BDT, BM ve AGİT’e üyedir.
- Cengiz Aytmatov, Kırgızistan’ın yetiştirdiği ve bütün dünyada tanınan önemli bir yazardır.
Özbekistan
- XIX. yüzyılda Rus işgaline uğrayan Özbekistan I. Dünya Savaşı’ndan sonra bağımsızlığını ilan etmişse de bu durum uzun sürmemiş, 1924’te SSCB’nin bir parçası olmuştur.
- 1991’de SSCB’nin dağılması ile bağımsızlığını ilan eden Özbekistan’ı tanıyan ilk devlet Türkiye olmuştur.
- Devletin kuruluşundan itibaren cumhurbaşkanlığı görevini İslam Kerimov sürdürmektedir.
- Özbekistan, Orta Asya’nın liderliği konusunda Kazakistan ile rekabet hâlindedir.
Türkmenistan
- Türkmenistan XIX. yüzyılın sonlarına doğru Rusya’nın egemenliğine girmiştir. I. Dünya Savaşı sonlarında Bolşevik İhtilali sırasında Ruslara karşı bağımsızlık mücadelesi vermişse de 1924’te SSCB’nin egemenliğini kabul etmek zorunda kalmıştır.
- SSCB Türkmenistan’ı sanayisinin ham madde kaynağı olarak görmüş ve Özbekistan’la birlikte topraklarında pamuk üretimini zorunlu tutmuştur.
- 1991’de bağımsızlığını ilan eden Türkmenistan’ı tanıyan ilk devlet Türkiye’dir.
- Türkmenistan’nın bağımsızlık sürecinde lideri Saparmurad Niyazov olmuştur. Bugünkü unvanı “Türkmenbaşı”dır. Ölümünden sonra devlet başkanlığına Gurbanguli Berdimuhammedov Seçilmiştir.
- Türkmenistan ekonomisinin temeli doğal gaz ve petrolden oluşmaktadır.
- İki ülkenin ortak çalışması ile Türkmenistan – Türk Üniversitesi kurulmuştur.
