Suyun Canlılar İçin Önemi 9. Sınıf Biyoloji
Bütün canlılar, yaşamsal etkinliklerini devam ettirebilmek için suya gereksinim duyar. Bu nedenle, canlıların dünya üzerindeki yaşama alanlarının belirlenmesinde, su kaynakları oldukça etkili olur. Su kaynaklarının zengin olduğu yerlerde çok sayıda canlı türü yaşama imkanı bulur.
Canlıların büyük bir kısmını (yaklaşık % 60 kadarını) su oluşturur. Bu su oranı, canlının özelliğine veya yaşama ortamına göre farklılıklar gösterebilir. Örneğin, bazı sucul bitki türlerinde ve deniz anasında vücudun su oranı % 95 değerine kadar çıkarken, kuru tohumlarda % 15 ile % 5 değerleri arasındadır. İnsan vücudunun ise yaklaşık % 65 kadarı sudan oluşur.
Suyun yapısındaki oksijen ve hidrojen atomları birbirine kovalent bağlar ile bağlıdır. Suyun yapısında oksijenin bulunduğu kısım eksi yüklü, hidrojenin bulunduğu kısım ise artı yüklüdür.
Su molekülleri bir araya gelirken eksi yüklü olan oksijen, diğer suyun artı yüklü olan hidrojenini kendisine çeker. Bu şekilde çok sayıda su molekülü hidrojen bağları ile birbirine bağlanır.
Bu hidrojen bağları su moleküllerini bir arada tutan büyük bir kuvvet oluşturur (kohezyon kuvveti). Suyun yapısındaki hidrojen molekülleri sürekli olarak kırılır ve hemen yeni bağlar oluşturulur. Böylece su molekülleri kopmadan bir arada kalır. Bu durum ise suyun daha kararlı bir bileşik olmasını sağlar. Kohezyon kuvveti denilen bu olay sayesinde bitkilerde topraktan alınan su yapraklara doğru taşınır.
Çözümlü Örnek Test Soruları
1. Soru: Canlıların vücudundaki su oranıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Vücuttaki su oranı yaşa bağlı olarak artar. B) Genç organizmalarda su oranı, yaşlılara göre daha azdır. C) Metabolizma hızı arttıkça, su ihtiyacı azalır. D) Vücudumuzun büyük bir kısmı sudan oluşur. E) Su, sadece bitkiler için hayati öneme sahiptir.
Doğru Cevap: D) Vücudumuzun büyük bir kısmı sudan oluşur. Çözüm: Canlıların vücudunun büyük bir kısmı sudan oluşur; örneğin yetişkin bir insanda bu oran %60-70 civarındadır. Genç organizmaların su oranı yaşlılara göre daha fazladır ve metabolizma hızı arttıkça su ihtiyacı da artar. Su, tüm canlılar için hayati öneme sahiptir.
2. Soru: Su, canlıların vücudunda aşağıdaki görevlerden hangisini yapmaz?
A) Besin maddelerinin taşınmasını sağlamak B) Atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlamak C) Enzimatik reaksiyonlara ortam oluşturmak D) Vücut sıcaklığını dengelemek E) Işık enerjisini kimyasal enerjiye çevirmek
Doğru Cevap: E) Işık enerjisini kimyasal enerjiye çevirmek Çözüm: Işık enerjisini kimyasal enerjiye çevirme (fotosentez) klorofil pigmentleri ve kloroplastlarda gerçekleşir. Su, fotosentezin bir reaktantı (yani kullanılan bir maddesi) olmasına rağmen, doğrudan ışık enerjisini kimyasal enerjiye çevirme işlevini yapmaz. Diğer seçeneklerde belirtilen görevler, suyun canlı vücudundaki temel fonksiyonlarındandır.
3. Soru: Suyun özgül ısısının yüksek olması, canlılar için aşağıdaki faydalardan hangisini sağlar?
A) Bitkilerin kökleriyle su almasını kolaylaştırır. B) Canlıların metabolizma hızını artırır. C) Vücut sıcaklığının ani değişimlerini engeller. D) Kanın pıhtılaşmasını hızlandırır. E) Oksijenin suda çözünürlüğünü azaltır.
Doğru Cevap: C) Vücut sıcaklığının ani değişimlerini engeller. Çözüm: Suyun özgül ısısının yüksek olması, suyun sıcaklık değişimlerine karşı dirençli olduğu anlamına gelir. Bu özellik sayesinde canlılar, dış ortam sıcaklığındaki değişikliklere rağmen vücut sıcaklıklarını daha kolay dengeleyebilir ve ani sıcaklık dalgalanmalarından korunur.
4. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, suyun kohezyon (birbirini tutma) özelliği sayesinde gerçekleşen biyolojik bir olaydır?
A) Enzimlerin çalışması için uygun ortam sağlaması B) Vücut sıcaklığının düzenlenmesi C) Bitkilerde suyun kökten yapraklara taşınması D) Kanın besin taşıma görevi E) Hücresel solunumda suyun oluşması
Doğru Cevap: C) Bitkilerde suyun kökten yapraklara taşınması Çözüm: Suyun kohezyon (su moleküllerinin birbirini çekmesi) ve adhezyon (su moleküllerinin yüzeylere tutunması) özellikleri sayesinde, bitkilerde köklerden emilen su, kılcal borular (ksilem) aracılığıyla yer çekimine karşı yapraklara kadar taşınabilir. Bu, suyun birbirine bağlı bir sütun oluşturmasıyla gerçekleşir.
5. Soru: Su, buharlaşma ısısının yüksek olması sayesinde canlılarda aşağıdaki özelliklerden hangisini sağlar?
A) Fotosentezin hızlı gerçekleşmesini B) Hücre zarının esnekliğini C) Vücuttan terleme yoluyla etkili ısı atımını D) Besinlerin sindirimini E) Kanın pıhtılaşmasını
Doğru Cevap: C) Vücuttan terleme yoluyla etkili ısı atımını Çözüm: Suyun buharlaşma ısısının yüksek olması, terleme yoluyla vücuttan az miktarda su kaybedildiğinde bile yüksek miktarda ısı enerjisinin dışarı atılabilmesini sağlar. Bu durum, özellikle sıcak havalarda vücut sıcaklığının dengelenmesi için önemli bir adaptasyondur.