SSCB’NİN AFGANİSTAN’I İŞGALİ
İşgale Ortam Hazırlayan Etkenler Afganistan krallıkla yönetilen bir devletti. Ülkede 1973 yılında Cumhuriyet ilan edildi. Ancak, Cumhuriyetin ilanı ile birlikte yönetim Sovyetler Birliği’ne yaklaşan bir tutum sergiledi ve ülke iç karışıklıklara sürüklendi. 28 Nisan 1978’de komünistler bir hükümet darbesi gerçekleştirdi ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu.
5 Aralık 1978’de, Sovyetler ile Afganistan arasında Dostluk, İyi Komşuluk ve İşbirliği Antlaşması imzalandı. Bu gelişmelerden kısa süre sonra ülkede Sovyet yanlısı iktidara karşı ulusal direniş hareketi başladı. Bunun üzerine iktidarda bulunanlar, Sovyetlerden yardım istediler. Bu istek üzerine kısa sürede Afganistan’a çok sayıda Sovyet uzmanı ve askeri geldi. Sovyetler, 27 Aralık 1979’da ülkeyi fiilen işgal ettiler.
Sovyetlerin işgal hareketi, çok sayıda Afganlının Pakistan ve İran’a sığınmasına sebep oldu.
Afganistan’ın işgali, dünyanın iki süper gücünü bir kere daha karşı karşıya getirdi. İşgal, mahalli olmaktan çıkıp bir dünya sorunu haline dönüştü. Fakat tüm bu gelişmelere rağmen Sovyetler, 1985 yılında Afganistan’daki askeri etkinliklerini daha da artırma yoluna gittiler. Giderek artan Sovyet tehdidi ve etkinliği, Afgan mücahitlerinin direnişini ortadan kaldırmaya yetmedi.
İşgalin Sonuçları
- Sovyetler Birliği’nin Aralık 1979’da Afganistan’ı işgali, 9 yıl sürecek bir maceraya atılmasına; Sovyetlerin dağılmasına varan gelişmelere sebep oldu.
- Sovyetlerin Afganistan’dan çekilmeleri konusunda Amerika ile bir takvim tespit edildi ve 120.000 kişilik Sovyet işgal kuvvetinin 15 Şubat 1989’a kadar çekilme işlemini tamamlaması kararlaştırıldı.
- Afganistan sorunu Sovyetler Birliği açısından da önemli sonuçlar doğurdu. İşgal başarısızlıkla sonuçlandı.
- Başarısızlık, Sovyet halkları arasında olumlu etkiler yarattı ve bu ülkelerde Sovyetler’e karşı bağımsızlık mücadelesine yol açtı. Bu nedenle Afganistan işgalindeki başarısızlık Sovyetler Birliği’nin dağılmasında önemli rol oynadı.
- Sovyet işgali, ülkede, günümüzde de devam eden sorunların bir ölçüde temelini teşkil etti. Nitekim Afganistan 1997’de aşırı dinci Taliban örgütünün ülkeyi sarsan olaylarına sahne oldu.
- Taliban örgütünün faaliyetleri tüm dünyayı ve özellikle de Sovyetler’i yakından etkiledi. Mücadele bir süre sonra Taliban ile Özbek asıllı General Raşid Dostum kuwetleri arasında iç çatışmalara dönüştü. Taliban Örgütü’nün özellikle Tacikistan’ı hedef alması, Sovyetler’i daha da endişelendirdi. Gelişmeler üzerine Bağımsız Devletler Topluluğu Güvenlik Konseyi 27 Mayıs 1997’de Moskova’da toplandı ve Afganistan’daki gelişmeleri görüştü. Rusya ile BDT üyesi Orta Asya ülkeleri Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan Taliban rejiminden kaçanların mülteci akımına karşı sınırda önlemlerini artırdılar.
- Tacikistan ve Kırgızistan 30.000 kişilik Rus askeri alarm durumuna geçirildi. Sonuç olarak Afganistan ne zaman sona ereceği tahmin edilemeyen bir iç kargaşa ortamına girdi.
