Sanatsal (Edebî / Yazınsal / Kurmaca) Metinler
Edebî eserler, okuyucuda estetik bir yaşantı uyandırma amacı taşır.
Edebî metinler sanatçının hüzün, sevinç, öfke, heyecan gibi duygularını yansıtır.
Edebî metinler, sanatçının kişiliğini yansıtır; edebî metinlerde tema aynı olsa da sanatçının dili kullanış şekliyle diğerlerinden ayrılır.
Edebî metinlerde dil, günlük dilden beslense ve yararlansa da aslında günlük dilden sapma ile oluşturulur.
Edebî metinlerde, imgelere dayalı bir dil kullanılır.
Edebî metinlerde, dil genellikle “şiirsel (poetik / sanatsal) işlev”de kullanılır.
Her edebî metinde kendisinden önceki metinlerden hareketle oluşturulur.
Edebî metinler, özetlenemez.
Anlatmaya bağlı metinlerde roman, hikâye vs. özetlenen, metin değil, olay örgüsüdür.
Edebî metinlerde sözcükler, “mecaz“ ve ”yan” anlamlarıyla kullanılır.
Sözcüklerin çağrışım gücünden yararlanılır.
Edebî metinler, her okunduğunda farklı bir anlam uyandırabilir.
Nabokov’un Madame Bovary romanıyla ilgili söylediği şu cümle sanatsal metinlerin niteliğini ortaya koymaktadır: “Emma Bovary denen kız hiç yaşamadı; Madame Bovary kitabı ise sonsuza dek yaşayacak.”
METİN VE METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI
TDK Türkçe Sözlük’te metin sözcüğü “Bir yazıyı biçim, anlatım ve noktalama özellikleriyle oluşturan kelimeler bütünü, tekst.” ve “basılı veya elyazması parça” olarak tanımlanır.
Arapça bir kelime olan ”metin“, ayrıca “dayanıklı” ve “sağlam” demektir.
Metni meydana getiren dil birimleri hem anlam hem yapı açısından birbiriyle sağlam bir ilişki içindedir.
Metni oluşturan birimler, birbiriyle ortak özne, tümleç ve yüklem etrafında hem yapı hem tema olarak birleşir.
Sayfa düzeni, basılmış şekli, paragrafları ve üstündeki imzasıyla her metin, somut bir nesnedir.
Metinler sınıflandırılırken “gerçeklikle ilişkileri”, “dilin kullanımı ve işlevi” , ”içeriği”, ”zihniyeti”, “biçim özellikleri” , ”anlatım teknikleri” , ”anlatım türleri” , ”yazılış amacı” dikkate alınır.
Metinler “sözlü” ve “yazılı” olmak üzere ikiye ayrılır. “Yazılı” metinler ise “sanatsal (edebî / yazınsal) metinler” ve “öğretici metinler” olmak üzere ikiye ayrılır:
