Reform
Katolik kilisesinin bozulması ve dini amaçlardan uzaklaşması üzerine XVI. yüzyılda Almanya’da başlayarak diğer Avrupa ülkelerine yayılan Hristiyanlıktaki düzenlemelere Reform denir.
Nedenleri
- Katolik kilisesinin bozulması: Orta Çağ’dan itibaren büyük bir bozulma devresine giren Katolik kilisesi, XVI. yüzyılda asıl fonksiyonlarını kaybetmiştir.
- Endüljans: Günahların affına karşılık endüljans kağıdının satılması, dini duyguların sömürülmesini gündeme getirmiş ve kilise maddi olarak zenginleşmiştir.
- Rönesans’ın etkisi: Rönesans’la beraber skolastik düşünce değerini kaybetmiş İbrani ve Latin dillerinin öğrenilmesiyle kutsal kitaplar incelenmiş, Katolik kilisesinin gerçek Hristiyanlıktan ayrıldığı anlaşılmıştır.
- Matbaanın etkisi: Matbaa ile Hümanizm ve Rönesans düşüncesi geniş ölçüde yayılmış milli dillere çevrilen dini kitaplar bollaşmış ve ucuzlamıştır.
- Ekonomik durum: Toprakların büyük kısmının kilisenin kontrolünde işletilmesi ile halkın fakirleşmesi kilisenin ise zenginleşmesi üzerine köylüler ve şövalyeler kilise topraklarına göz dikmişlerdir.
- Siyasi durum: Parçalanmış bir durumda olan Almanya’yı, Roma—Germen imparatorları tek yönetim altında toplamak istiyordu. Alman prensler bu duruma karşılık dinde yenilik yapmak isteyenleri desteklediler.
Reformun Doğuşu
Reform düşüncesi önce Almanya’da Martin Luther tarafından ortaya atıldı. Sonunda Luther’in görüşleriyle Protestan mezhebi doğdu. Protestan ve Katolikler arasında mücadeleler Ogsburg Antlaşması ile sona erdi (1555). Buna göre; Protestanlık mezhebi ve kilisesi resmen kabul edildi. Alman prensleri istedikleri mezhebi seçme ve kendi topluluklarına kabul ettirme konusunda serbest oldular.
Reform Hareketinin Yayılması
Fransa’da Reform hareketlerinin öncülüğünü Luther’in fikirlerini benimseyen Kalven yaptı. Kalven’in, kul ile Allah arasına din adamlarının girmesinin ve azizlerin resim ve heykellerine tapılmasının doğru olmadığını açıklaması aydınlar arasında fikirlerinin yayılmasına neden oldu.
Fransa kralı IV. Henri Nant Fermanı ile Kalvenizm mezhebine inanç serbestiyeti verdi (1598). Böylece Fransa’da Katolik mezhebinin yanında Kalvenizm mezhebi de yayıldı.
İngiltere’deki Reform hareketlerine öncülük yapan Kral VIII. Henri, İngiliz kilisesini kendine bağlayarak reformları halka zorla kabul ettirdi. Kraliçe Elizabet (1558-1603) zamanında Katolik, Protestan ve Kalvenist prensipler uzlaştırılarak huzur sağlandı. İngiltere’de Anglikan kilisesi kuruldu ve resmen tanındı. İskoçya’da Kalvenizm mezhebi kabul edildi ve bu mezhebe Presbiteriyen adı verildi. İsveç, Norveç ve Danimarka ise Protestan mezhebini kabul ettiler.
Reformun Sonuçları
- Avrupa’da yeni mezhepler ortaya çıktı (Protestanlık, Kalvenizm, Presbiteriyen vb)
- Avrupa’da mezhep birliği bozuldu.
- Papanın ve kilisenin etkisi azaldı. Skolastik düşünce büyük bir darbe aldı.
- Katolik kilisesi kendini yeniden ıslah etti.
- Katolik ülkelerde yeni mezheplerle mücadele etmek için engizisyon mahkemeleri kuruldu.
- Protestan krallar ve prensler din işlerinin mutlak hâkimi oldular.
- Protestanlığı kabul eden ülkelerde eğitim ve öğretim kilisenin tekelinden alındı. Böylece kilise dışında laik eğitim kurumları ortaya çıktı.
- Kilise malları yağmalanarak güçlü prenslikler kuruldu.
- Reform hareketleri Avrupa’yı siyasi yönden zarara uğrattı.
- Şarlken’in Osmanlı Devleti üzerine yapmayı planladığı Haçlı Seferi bölünmelerden dolayı gerçekleşmedi. Mezhep savaşları Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da ilerlemesini kolaylaştırdı.
