PARAGRAF NEDİR ?
Paragraf, düşüncelerin veya olayların bir anlam bütünlüğü içinde sıralandığı cümlelerden oluşur. Bu nedenle paragraflarda düşünce ya da olay birliği vardır. Bu düşünce veya olay bütünlüğünü sağlayan en önemli unsur cümleler arasındaki geçişlerdir.
Aşağıdaki paragrafı koyu yazılmış sözcüklere dikkat ederek okuyunuz.
Kültürün oluşumu çağlara dayanır. Bu nedenle her kültür uzun bir zaman sürecinde meydana gelir. Bu sürecin uzunluğu ya da kısalığı kültürün zenginliğini belirler. Bir milletin kültürü ne denli uzun zamanda oluşmuşsa o kadar zengin bir içeriğe sahip olur.
Bu parçada cümleler arka arkaya rastgele sıralanmamıştır. Cümlelerde koyu yazılmış olan sözcükler anlam bütünlüğü sağlamaktadır. Bu açıdan paragrafta bir bütünlük sağlanmıştır.
Paragrafın Yapısı
Yazılar bir plana göre yazılır. Paragraflar da bir metnin parçalarını oluşturduğu için paragrafların da bir planı vardır. Paragraflar “giriş, gelişme, sonuç“ cümlelerinden oluşur.
Giriş Cümlesi:
Paragrafın giriş cümlesi, kendinden önce bir cümlenin veya yargının varlığını hissettirmeyen cümledir. Bu cümle, öncesinde herhangi bir şeyin anlatıldığı izlenimini taşımamalıdır.
Aşağıdaki cümleler bir paragrafın giriş cümlesi olabilir.
- Bir kitabın içeriği ile anlatım biçimi tutarlı olmalıdır.
- Değerlerimiz bizi bir arada tutar.
- Her sanatçı içinde yaşadığı toplumun değerlerini taşır
- Okuduğumuz kitaplardan bazı beklentilerimiz vardır
- Size bugüne kadar okuduğum en sarsıcı kitabı anlatmak istiyorum.
Not: Kendinden önce bir cümlenin varlığını hissettiren cümleler paragrafın giriş cümlesi için uygun olmayan cümlelerdir:
Galiba bilim insanları da bunu söylemek istiyor.
(Neyi söylemek istiyor?)
(Hangi bilim insanları?)
Gelişme ve Sonuç Cümleleri:
Paragrafta işlenen konunun ya da anlatılan olayların geliştiği ve sonuçlandığı cümlelerdir. Bu tür cümleler genellikle geçiş ve bağlantı ifadeleri içerir. Bu tür cümleler çoğunlukla örtülü anlama sahiptir.
- Ben hiç bir zaman buna inanmadım.
- Böylece istediğimiz yolculuğa çıkacağımız günü iple çekmeye başladık.
- Demek ki şairler bazen böyle konuları işleyebiliyorlar.
Paragrafın Anlam Bütünlüğü
Her paragraf, anlamca birbirini tamamlayan ve birbiriyle anlam ilişkisi içinde olan cümlelerden oluşur. Bu yüzden paragraftaki anlatım ve konu bir bütündür. Paragrafın anlam bütünlüğü dışında kalan cümleler “anlam bütünlüğünü bozan cümleler” olarak değerlendirilmelidir. Bu tür cümleler paragrafın anlam akışı içinde aykırılık gösterir. Konuyu ya da konuya bakış açısını saptırır. Örneğin “gemilerin tarihi gelişimi”ni anlatan bir paragrafta “hangi ülkenin daha çok gemisinin olduğunu söyleyen bir cümle anlam akışını bozabilir.
Not: Paragrafta konu, olay ya da konuya bakış açısı değiştiğinde de yeni bir paragrafın başlaması gerekir. “Paragrafı ikiye bölme” ifadesiyle sorulan sorularda paragraftaki konunun veya konuya bakış açısının değiştiği cümle tespit edilmelidir. Ayrıca ikinci paragrafı başlatan cümle de “giriş cümlesi” niteliği taşımalıdır.
Paragrafın boş bırakılan cümlesinin tamamlanmasını isteyen sorular da paragrafın anlam bütünlüğünden hareketle çözülmelidir. Bir paragrafın boş bırakılan cümlesini tamamlamamız gerektiğinde izlememiz gereken yol şudur:
Paragraf anlam ve konu açısından bir bütün olduğuna göre öncelikle paragrafta anlatılan konu iyi anlaşılmalıdır. Cümleler arasındaki anlam bütünlüğü de göz önünde bulundurulmalıdır. Ekleyeceğimiz cümle paragrafın anlam bütünlüğüne uygun olmalıdır. Bunun yanında cümlelerin örtülü anlamlarına ve cümleler arasındaki geçiş ve bağlantı unsurlarına da dikkat edilmelidir.
Paragrafta tamamlamamız gereken cümle nerede olursa olsun paragrafın anlam bütünlüğüne göre tamamlanmalıdır.
Not: Paragraf tamamlama çalışmalarında eksik bırakılan bölümün önündeki ve arkasındaki cümlelere dikkat edilmelidir. Bu tür sorularda metnin tamamının anlamı göz önünde bulundurulmakla birlikte öndeki ve arkadaki cümlelere de özellikle dikkat edilmelidir.
Atatürk, şüphesiz büyük bir komutan ve büyük bir liderdi. Kendini milletine ve vatanına bu denli adamış bir lider daha bulmak mümkün değildir. —– Böyle düşündüğü için de hiçbir zaman kendi çıkarlarının peşinden gitmedi. Öncelikle milletin çıkarlarını ve rahatını düşündü.
Bu paragrafta boş bırakılan bölüme getirilebilecek cümlenin doğru yerleştirilebilmesi için altı çizili bölümün anlamının göz önünde bulundurulması gerekir. Bu açıdan düşünüldüğünde bu bölüme gelebilecek en uygun ifade “Atatürk bir devlet adamının öncelikle milletini düşünmesini gerektiğine inanmıştır ” olmalıdır.
Paragraf Oluşturma
Bazı soru tiplerinde bizden, karışık bir biçimde verilen cümlelerle paragraf oluşturmamız istenebilir. Bu tür soruları çözerken karışık bir şekilde verilen cümlelerden anlamlı bir bütün oluşturmalıyız. Paragraftaki olay veya düşünce akışı, cümleler arasındaki geçiş ve bağlantı unsurları iyi anlaşılmalıdır.
Paragraf oluşturma sorularında ilk olarak giriş cümlesinin tespit edilmesi de işimizi kolaylaştıracaktır.
