Nüfus Politikaları konu anlatımı özet 11. Sınıf Coğrafya ders notu

A. ÜLKELERİN NÜFUS POLİTİKALARI

B. TÜRKİYE’DE NÜFUS POLİTİKALARI VE BU POLİTİKALARIN ETKİLERİ

Nüfus belirli bir zaman diliminde, belirli bir alanda yaşayan insanların sayısıdır. Nüfus ülkelerin kalkınma, doğal kaynakların işletilme, üretim ve tüketim etkinliklerinin devam etmesi gibi konularda etkili temel faktördür. Bu nedenle devletler kalkınma ile ilgili politikalarını belirlerken nüfusla ilgili uygulamaları da dikkate alırlar. Kalkınma politikaları kapsamında uygulanan ve nüfusun niteliğini (eğitim), niceliğini (sayı) ve dağılımını etkileyen bilinçli uygulamalara nüfus politikası denir.

Bilgi: 18 ve 19. yüzyıldaki nüfus bilimcileri nüfus artış hızının aynı şekilde devam etmesi durumunda doğal kaynakların bir süre sonra yetersiz kalacağını ve kıtlık, yoksulluk gibi durumların yaşanacağını belirtmişlerdir. Thomas Robert Malthus adlı İngiliz bilim insanı, bu teoriyi desteklemek için nüfusun geometrik bir şekilde (1, 2, 4, 8, 16, 32, …) artarken doğal kaynakların ise aritmetik bir şekilde (1, 2, 3, 4, 5, S, …) arttığını öne sürmüştür. Bu durumun yarattığı endişe 18 ve 19. yüzyılda Avrupa ülkelerini etkisi altına almış ve nüfus artış hızının bir dönem azalmasına neden olmuştur. Ancak 20. yüzyılda teknolojik gelişmelerin hız kazanmasıyla beraber tarımsal verimin artması bu endişelerin yersiz çıkmasına neden olmuştur.

Günümüzde Dünya ülkelerinin üzerinde önemle durduğu konulardan biri de nüfustur. Ülkelerin kalkınma düzeyleri ile nüfus miktarları ve nüfusun niteliği arasında denge sağlamak amacıyla farklı nüfus politikaları izlediği görülmektedir. Nüfus politikaları ülkelerin nüfus artış hızını azaltmak veya yükseltmek şeklinde uygulanabileceği gibi bazı ülkelerde nüfusun niteliğini iyileştirmeye yönelik de uygulanabilir. Ülkeden ülkeye tercih edilen uygulama değişmekle birlikte genel olarak gelişmişlik durumu benzer ülkelerde uygulanan nüfus politikaları da benzerdir.

Günümüzde uygulanan nüfus politikalarını üç ana grupta inceleyebiliriz. Bunlar; nüfus artış hızını azaltmak amacıyla uygulanan, nüfus artış hızını yükseltmek amacıyla uygulanan ve nüfusu korumak ile niteliğini iyileştirmeye yönelik nüfus politikalarıdır.

Nüfus Artış Hızını Azaltmak Amacıya Uygulanan Nüfus Politikaları

Doğal nüfus artış hızı yüksek olan ülkeler, artış hızını azaltmaya yönelik politikalar benimsemektedir. Bu ülkeler genellikle gelişmişlik seviyesi düşük olan ülkelerdir. Bu ülkeleri nüfus artış hızını azaltmaya zorlayan temel unsur kalkınma hızının nüfus artış hızından düşük olmasıdır. Bu ülkelerde nüfusun temel ihtiyaçlarının karşılanması zorlaşmakta ve devlet nüfus artış hızını düşürerek tüketimi kontrol altına almaya çalışmaktadır.

Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik yapılan bazı uygulamaları şu şekilde sıralayabiliriz:

Çocuk sayısını sınırlandırmak
Maddi destek vaad ederek kısırlaştırmayı kabul ettirmek
Doğum kontrol yöntemlerinin teşvik edilmesi
Doğum kontrol yöntemleriyle ilgili eğitim verilmesi
Evlenme yaşının yükseltilmesi

Günümüzde nüfus artış hızı yüksek olan Nijerya, Hindistan, Endonezya, Bangladeş gibi ülkeler nüfus artış hızını düşürebilmek için bu uygulamalardan biri ya da bir kaçını uygulamaktadır. Latin Amerika ülkeleri gibi bazı ülkelerde ise dinî gerekçelerle nüfus artış hızını düşürmeye yönelik bu tür uygulamalar yasaklanmıştır. Ülkemizde özellikle 1960 sonrası aile planlaması teşvik edilmiş, insanlara doğum kontrol yöntemleri hakkında eğitimler verilerek nüfus artış hızı azaltılmaya çalışılmıştır.

Nüfus Artış Hızını Yükseltmek Amacıyla Uygulanan Nüfus Politikaları

Nüfus politikalarından biri de nüfus artış hızını yükseltmeye yönelik olarak uygulanır. Günümüzde özellikle gelişmiş ülkelerde doğum oranlarının son derece düşük olmasına bağlı olarak nüfus artış hızı durma noktasına gelmiştir. Bu durum ülkelerin zaman içinde ekonomik bazı sıkıntılar yaşamasına neden olabilir. Bu sebeple söz konusu ülkeler nüfus artış hızlarını yükseltmeye yönelik politikalar benimsemişlerdir.

Nüfus artış hızını yükseltmeye yönelik yapılan bazı uygulamaları şu şekilde sıralayabiliriz:

Ailelere çocuk başına ekonomik destek sağlanması
Çocuğun eğitim, sağlık giderlerinin devlet garantisine alınması
Doğum kontrolüne yönelik ilaç ve araçların satışının yasaklanması

Günümüzde nüfus artış hızı düşük olan Batı Avrupa ülkeleri, Rusya, Avustralya ve Japonya gibi ülkeler nüfus artış hızını yükseltmeye yönelik politikalar uygulamaktadır. Nüfus artış hızını yükseltmeye yönelik politikaların birçoğu genellikle belli bir yaptırımı olmayan teşvik edici politikalardır. 1967 yılında Romanya’da ve Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de olduğu gibi doğum kontrol araçlarının ülkeye girmesi ve satışının yasaklanması gibi daha somut uygulamalar da olmuştur.

Yapılan araştırmalara göre Avrupa ülkelerinde nüfus artış hızının azalması, yaşlı nüfus oranının artmasına neden olmuştur. Bu durum Avrupa ekonomisini olumsuz yönde etkilemektedir. Avrupalılar bu sorunun üstesinden gelebilmek için gelişmemiş ülkelerden göç almalı veya nüfus artış hızını yükseltmelidir.

Nüfusu Korumak ve Niteliğini İyileştirmek Amacıyla Uygulanan Nüfus Politikaları

Nüfusun eğitim seviyesini yükseltmek, ortalama yaşam süresini uzatmaya çalışmak, sağlık hizmetlerini geliştirip yaygınlaştırmak, iş olanaklarını artırmak ve hayat standartlarını yükseltmek gibi uygulamalar nüfusun niteliğine yönelik izlenen nüfus politikalarıdır. Günümüzde Arjantin, Meksika ve Güney Afrika Cumhuriyeti gibi gelişmekte olan ülkeler bu tür politikaları uygular.

Göç hareketleri ile ilgili olarak yapılan düzenlemeler de nüfus politikaları içinde değerlendirilmektedir. Bazı ülkeler artan yabancı nüfusu dengelemek için önlemler alırken bazıları nüfusu artırmak için ülkeye girişi kolaylaştıracak uygulamalar yapmaktadır.