Mondros Ateşkes Anlaşması’nın uygulanma biçimi ve işgaller, İtilaf Devletleri’nin Türkiye hakkındaki gerçek niyetini ortaya koymuştu. İşgallerin gün geçtikçe yaygınlaşması, İstanbul Hükümetinin işgallere engel olamaması üzerine Türk milleti örgütlenmeye giderek Müdafaai Hukuk, Muhafazai Hukuk, Reddi İlhak vb. isimler altında siyasi; Kuvayımilliye adı altında askerî kurumlarını oluşturarak mücadeleye koyulmuştur. Türk vatanının işgaline karşı verilen mücadelede önemli bir yere sahip olan bu cemiyetlerin bazıları şunlardır:
Doğu Anadolu Müdafaaihukuk Cemiyeti: İstanbulda kurulan bu cemiyetin amacı Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmasını önlemekti.
Trakya Paşaeli Müdafaaihukuk Cemiyeti: Mondros Ateşkes AnIaşması’ndan sonra, Doğu Trakya’nın Yunan işgaline uğramasını önlemek amacıyla Edirne’de kuruldu.
Trabzon Muhafazaihukuk Cemiyeti: Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalanmasından sonra Trabzon’da kuruldu. Cemiyetin kurulma amacı, Trabzon ve çevresinde bir Rum Pontus devletinin kurulmasını önlemekti.
Kilikyalılar Cemiyeti: İstanbul’da kurulan cemiyetin amacı, Çukurova ve çevresindeki Fransız işgaline karşı direniş hareketlerini teşkilatlandırmaktı. Fransızlar, yanlarında getirdikleri Ermenileri kullanarak Çukurova’da kendilerine bağlı bir Ermeni devleti kurmak istiyorlardı. Cemiyet, böyle bir devletin kurulmasını önlemek için de çaIışmalar yaptı.
İzmir Müdafaaihukuk Cemiyeti: Bu cemiyet İzmir’in Yunanlılara verilmesini önlemek amacıyla İzmir’de kuruldu. Cemiyet basın ve yayın yoluyla Ege Bölgesi’nde Türklerin çoğunlukta olduğunu bütün dünyaya duyurmak için çalışmalar yaptı. Ayrıca bölgede, Yunan işgaline karşı mücadele veren kuruluşlara silah ve cephane sağlamaya çalıştı.
Millî Kongre Cemiyeti: Millî Kongre Cemiyeti, Türkler hakkında yapılmakta olan olumsuz propagandalara basın-yayın yoluyla karşı koymak amacıyla İstanbul’da kuruldu.
Anadolu Kadınları Müdafaaivatan Cemiyeti: Sivas’ta 1919’da kuruldu. Cemiyetin başkanlığını Melek Reşit Hanım yaptı. Cemiyet, İstanbul Hükümetine, İstanbul’daki İtilaf Devletleri delegelerine Avrupa’daki yabancı devlet bakanlarına işgali kınayan protesto telgrafları yolladı ve Millî Mücadeleye maddi katkı sağladı.
Önemli: Birbirinden bağımsız ve kopuk hareket eden millî cemiyetler Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaaihukuk Cemiyeti adıyla tek çatı altında birleştirildiler.
Milli Cemiyetlerin Genel Özellikleri
- İşgal edilen bölgelerde kurulmuştur. Milli cemiyetler, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın ardından işgal edilen bölgelerde kurulmaya başlamıştır. Bu cemiyetler, işgallere karşı direniş göstermek amacıyla kurulmuştur.
- Bölgesel olarak faaliyet göstermiştir. Milli cemiyetler, bölgesel olarak faaliyet göstermiştir. Her cemiyettin faaliyet alanı, işgal edilen bölge ile sınırlı olmuştur.
Yerel halkın desteğini almıştır. Milli cemiyetler, yerel halkın desteğini alarak güç kazanmıştır. Bu cemiyetler, halkın milli mücadeleye katılmasını sağlamıştır.
Milliyetçilik duygusuna dayanır. Milli cemiyetler, milliyetçilik duygusuna dayanır. Bu cemiyetler, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü korumak amacıyla kurulmuştur.
Sivil direniş örgütleridir. Milli cemiyetler, sivil direniş örgütleridir. Bu cemiyetler, silahlı bir direniş örgütlenmesi olmamıştır.
