Saydam maddeden yapılmış küresel yüzeylerin kesişmesi ile oluşan optik aletlere mercek denir. İnce ve kalın kenarlı olmak üzere iki çeşidi vardır.
Şekil I deki gibi iki küresel yüzey arasında kalan saydam maddeden oluşan optik aletlere ince kenarlı mercek denir. Şekil II deki gibi türleri vardır. İnce kenarlı merceklere üzerine düşen ışıkları asal eksene yaklaştırarak kırdığı için yakınsak mercek de denir.
İki küresel yüzeyin kesişmesiyle oluştuğu için her iki tarafında da odak (F) ve merkez (M) noktası vardır. Şematik gösterimi Şekil III teki gibidir.
Şekil IV deki gibi iki küresel yüzey arasındaki saydam maddeden oluşan optik aletlere kalın kenarlı mercek denir. Şekil V deki gibi türleri vardır. Kalın kenarlı merceklere üzerine düşen ışıkları asal eksenden uzaklaştırarak kırdığı için ıraksak mercek de denir.
Şematik gösterimi Şekil IV deki gibidir. İki eğrisel yüzeyden oluştuğu için her iki tarafında da odak (F) ve merkez (M) noktası vardır.
İnce Kenarlı Mercekte Özel Işınlar
1. Asal eksene paralel gelen ışık kırıldıktan sonra F noktasından geçer. Aynı şekilde odaktan (F den) merceğe gelen ışın asal eksene paralel olacak şekilde kırılır.
2. 2F den gelen ışın kırıldıktan sonra diğer taraftaki 2F noktasından geçer.
3. 1,5 F den gelen ışın kırıldıktan sonra diğer taraftaki 3F noktasından geçer. Aynı şekilde 3F den gönderilen ışın kırıldıktan sonra 1,5 F den geçer.
4. Tepe noktasına gelen ışınlar kırılmadan diğer tarafa geçer.
5. F/2 noktasından merceğe gelen ışın kırıldıktan sonra uzantısı ışığın geldiği taraftaki F den geçer. Aynı şekilde uzantısı F ye doğru olan ışın kırıldıktan sonra F/2 noktasından geçer.
Görüldüğü gibi ince kenarlı mercekte özel ışınlar, çukur aynanın aynısıdır. Tek farkları aynalarda yansıma olurken merceklerde kırılma olayı gerçekleşmektedir.
Kalın Kenarlı Mercekte Özel Işınlar
1. Asal eksene paralel gelen ışın kırıldıktan sonra uzantısı F noktasından geçer. Aynı şekilde uzantısı F ye doğru gelen ışın kırıldıktan sonra asal eksene paralel gider.
2. Uzantısı 2F ye doğru gelen ışın kırıldıktan sonra uzantısı ışığın geldiği taraftaki 2F den geçer.
3. F den merceğe gelen ışın kırıldıktan sonra uzantısı F/2 den geçer.
4. Tepe noktasına gelen ışınlar kırılmadan karşı tarafa geçer.
Görüldüğü gibi kalın kenarlı mercekte özel ışınlar, tümsek aynanın aynısıdır. Tek farkları aynalarda yansıma olurken merceklerde kırılma olayı gerçekleşmektedir.
Odak Uzaklığı Nelere Bağlıdır, Odak Uzaklığını Etkileyen Faktörler konusuna gitmek için tıklayın
