Makale 11.Sınıf Edebiyat

MAKALE

• Bir görüşü kanıtlarıyla birlikte açıklamak, savunmak veya yermek için yazılan düşünce yazılarına “makale” denir.
• Makale yazılırken ele alınan düşünce kanıtlarla desteklenmeli; yazar, her tür iddiasına kanıt göstermeli, ortaya atılan düşünce her yönüyle değerlendirilmelidir.
• Makalenin kısa ve özlü olma gibi bir hedefi yoktur, bu sebeple düşünce ayrıntılı bir şekilde işlenmelidir. Yazar, öne sürdüğü kanıtlar aracılığıyla düşüncelerini savunmalı, tartışmalı ve buradan bir sonuca varmalıdır.
• Makalenin, nesnel bir bakış açısıyla ve resmî bir üslupla kaleme alınması beklenir. İfade, açık ve anlaşılır olmalıdır.
• Makaleler, “gazete makalesi” ve ”bilimsel makale” olmak üzere ikiye ayrılır. Bu gruplandırmanın temel ölçütü makalelerin yayımlandıkları yerlerdir. Bilimsel makaleler, genellikle akademik alanda yayımlanan dergilerde, gazete makaleleri ise gazetelerde yer alır. Farklı yerlerde yayımlanmaları, iki grup arasındaki makalelerde kendilerine özgü bazı özelliklerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

A. Gazete Makaleleri

• Gazete makalelerinin yazılış tarzları, bilimsel makalelere benzer. Gazetede yayımlandıkları için güncel konuları işlerler. Oysa bilimsel makalelerin güncel konuları işlemek gibi bir zorunlulukları yoktur.
• Gazete makaleleri de bilimsel makaleler gibi bir sorunun ortaya atılması, değerlendirilmesi ve sonuca varılması şeklinde yazılır.
• Gazete makalelerinin halkı aydınlatmak, bilgilendirmek gibi bir amaçları olduğu için bir konuyu hem ayrıntılarıyla değerlendirmeleri hem de merak uyandırıcı olmaları gerekir. Çünkü gazetenin ülkedeki gelişmeleri halka duyurmak şeklinde bir görevi ve kamuoyu oluşturmak gibi bir özelliği vardır. Dolayısıyla gazete makalelerinin üslupları bilimsel makalelere göre daha keskin ve dikkat çekici olmalıdır.
• Gazete makalelerinde kaynakça verilmez. Dipnot, alıntı ve göndermelerin belli bir sisteme bağlı olarak yapılması beklenmez.

B. Bilimsel Makaleler (Metinler)

• Bilimsel makaleler, belirli bir alanda uzmanlaşmış bilim adamları tarafından yazılır.
• Dil, göndergesel işleviyle kullanılır, sözcükler genellikle gerçek anlamlıdır.
• Bilimsellik ön planda olduğu için terimlere dayalı bir anlatım ağır basar.
• Kanıtlama amacı güdüldüğü için özellikle açıklayıcı anlatım biçimi kullanılır.
• Tanık gösterme, karşılaştırma, örnekleme gibi düşünceyi geliştirme yolları kullanılır.
• Bel bir teze dayanır. Öncelikle makalenin girişinde bir “sorun” ortaya atılır, sınırları çizilir. Burada “sorun” sözcüğü bir engel veya bir çıkmaz anlamında değil herhangi bir durumun tespiti, sonucu, bir şeyin varlığı veya yokluğu anlamındadır. Gelişme bölümünde daha önce o konuda söylenenler değerlendirilir, “sorun” farklı yönleriyle ele alınır, yazar kanıtlar sunarak kendi görüşlerini belirtir, bunları tartışır ve verilerden yola çıkarak bir sonuca ulaşır.
• Araştırma verileriyle ve istatistiklerle desteklenir. Ortaya konan çalışmanın doğruluğu için bilimsel kaynaklardan alıntılamalar yapılır.
• Yararlanılan kaynaklar metin içinde veya metin sonunda gösterilir. Yazar, makalesini yazarken daha önce o konu hakkındaki çalışmalardan faydalanabilir, alıntılar yapabilir, göndermelerde bulunabilir. Yapılan alıntı ve göndermelerin makalenin içinde ve sonunda belirtilmesi gerekir çünkü başka yazarlara ait görüşleri kaynak belirtmeden olduğu gibi kullanmak doğru bir davranış değildir ve bu tür alıntılar “intihal” (aşırma) olarak nitelendirilir.
• Verilen bilgilerin inandırıcı ve doğru olması gerekir.
• Anlatım dili nesneldir, kişisel görüşlere pek yer verilmez.
• Metnin sonunda ortaya konan bilgiler için özetleme yapılır.
• Bir bilimsel makale alıntıları, göndermeleri, kaynakçası vb. açılardan kendi içinde tutarlı olmalı, bir bütünlük arz etmelidir.

Makalede Özetleme

• Özet (Abstract), metnin içeriğinin paragraf formunda olan biçimidir ve okurlar için genel bir harita niteliği taşır. Özete, makalenin küçültülmüş bir biçimi olarak bakılmalıdır. Özette, makalenin ana kısımlarının (Giriş, Malzeme ve Yöntemler, Sonuçlar, Tartışma) her birinin kısa bir özeti verilmelidir.
• Özet, 250 kelimeyi geçmemeli ve makalede neyle uğraşıldığını açık olarak tanımlayacak şekilde tasarlanmalıdır.
• Özet, araştırmanın kapsamını ve esas amaçları belirtmeli, kullanılan yöntem bilim tanımlamalı, bulguları özetlemeli ve ana sonuçları belirtmelidir. Sonuçların önemi, genellikle üç kez verilmesi gerçeğiyle gösterilir: Özette bir kere, tekrar girişte ve tekrar (muhtemelen ayrıntılı) tartışmada. Özet, makalede belirtilmeyen sonuçları vermemelidir. Eserlere kaynak gösterme, özette yapılmamalıdır.

Makalede Alıntılama

Alıntı, bir yazarın, başka bir yazarın eserinden kısa ya da uzun bir parçayı kaynağını açıkça belirterek, olduğu gibi veya çok az değiştirerek kendi metnine aktarmasıdır.

Alıntı, genellikle tırnak içerisinde verilir. Sonunda yazarın soyadı, kullanılan eserin basım yılı ve alıntının yapıldığı sayfanın numarası belirtilir.

Makale içerisinde bir eserin veya yazarın adını anarak okuyucuyu adı geçen esere / yazara yönlendirmeye “gönderme” adı verilir. Göndermenin tek bir yöntemi yoktur.

En sık kullanılan alıntılama veya gönderme yöntemi, gönderme yapılan yazarın/kaynağın dipnot şeklinde verilmesidir: Dipnotta tıpkı alıntıda olduğu gibi yazarın soyadı, kitabın yayın yılı ve varsa sayfa numarası verilir. Kitabın tamamına bir gönderme yapılmışsa sayfa numarası verilmesine gerek yoktur.

a) Dipnotlu Kaynak Gösterme

Bu yöntemde, alıntı yapılan ifadenin sonuna numara yazılır. Sayfanın sonunda dipnotları ana metinden ayıran bir
çizgi vardır ve metinde verilen numara burada da tekrar edilerek karşısına kaynağın künyesi yazılır. Bu dipnotlar numara sırasına göre her sayfanın sonunda devam ettirilir. Eğer yukarıda yararlanılan kaynak bir sonraki dipnotta tekrar edilecekse “adı geçen eser”, ifadesinin ilk harfleri (a.g.e) kullanılarak dipnota sadece sayfa numarası yazılır.

Bu yöntemde genellikle şu geleneksel künye yazım şekli kullanılır: ”Yazarın adı-soyadı, eserin adı, basıldığı yayınevinin adı, basıldığı şehir, basım yılı, alıntı yapılan sayfa numarası”.

Dipnotlarda verilen eserlerin künyeleri metnin sonunda, yazar soyadına göre alfabetik olarak “Kaynakça” başlığı altında toplu olarak sunulur.

b) Paragraf İçinde Kaynak Gösterme

Son yıllarda araştırmaya dayalı yazılarda sıkça tercih edilenî bu yöntemde, alıntı veya atıf yapılan kaynağa ilişkin bilgiler parantez içinde verilir.

Parantez içinde sadece yazarın soyadı, kitabın basım yılı ve sayfa numarası verilir. Basım yılı ile sayfa numarası arasına iki nokta işareti konur.

Eğer kitabın birden çok yazarı var ise ilk yazarın soyadından sonra “vd.” (ve diğerleri) ifadesi yazılır. Metin içinde ve, paragraf aralarında veya sonunda verilen bütün kaynaklar açık künyeleri ile “Kaynakça” bölümünde sıralanır. Bu sıralamada yazarların soyadlarına göre alfabetik bir diziliş esas alınır.

Makale Sonunda Kaynak Gösterimi

Makalenin sonunda yazıda kullanılan kaynakların yazarları, adları, yayın tarihleri, yerleri ve makalelerin sayfa numaraları belirtilir. Bu bölüme ”kaynakça” ya da ”bibliyografya” adı verilir.

Metnin oluşturulması sürecinde yararlanılan kitap, dergi ve diğer kaynaklar belli kurallar çerçevesinde hem metnin içinde hem de sonunda gösterilmelidir.

Kaynakça yazımında biçime dair birtakım özellikler (noktalama işaretlerinin kullanımı, yazı karakteri, yayın yerinin,
sayfa numarasının sıralaması) yayın organının (dergi, kitap) veya resmi kurumun (YÖK, enstitü) kararları doğrultusunda farklılık gösterebilir.

“Eski tarz kaynakça” gösteriminde kurallar şunlardır: Önce soyadı, daha sonra isim, eser adı, eserin yayımlandığı yer ve yayımlanma yılı verilir. Eser, adları italik yazı (eğik yazı) biçiminde gösterilir. Ansiklopedi maddeleri kaynakçada dergiler gibi tırnak içinde gösterilir. Elektronik kaynaklarda yararlanılan yazının adı, alındığı elektronik dergi ve sitenin adı verilir ve çevrimiçi olunan tarih de belirtilir.

“Yeni tarz kaynakça” (Amerikan taızı) gösteriminde kurallar şunlardır: Önce soyadı, daha sonra isim, parantez içinde kitabın yayımlanma yılı, daha sonra eser adı yayımlanma yeri verilir. Eser, adları italik yazı (eğik yazı) biçiminde gösterilir. Makaleler, tırnak içine alınır, sonra makalenin yayımlandığı dergi, yayım yılı, derginin sayısı belirtilir. Sonda makalenin dergide yer aldığı sayfa aralığı belirtilir.