İNSANDA DESTEK VE HAREKET
İnsanda embriyonik dönemin başlarında iskelet sadece kıkırdaktan oluşurken ilerleyen aylarda kıkırdak kemikleşmeye başlar. Kemik dokunun hücrelerine osteosit , ara maddesine osein denir. Ara madde organik ve inorganik maddelerden oluşur. Organik kısmı oluşturan protein yapılı kollojen liflerdir, inorganik kısmı oluşturan ise kalsiyum karbonat, kalsiyum fosfat ve magnezyumdur.
İnsanlarda şekline göre 4 çeşit kemik bulunur.
1. Uzun kemikler
- Kolumuzda bulunan ön kol, dirsek ve pazu kemikleri, ayaklarımızda bulunan uyluk kemiği (diz kemiği) ve kaval kemiği uzun kemik çeşitleridir.
- Uzun kemiğin baş kısmında, sert kemik dokuyla kaplı olan süngerimsi kemik doku bulunur. Gövde kısmında ise sert kemik doku bulunur. Süngerimsi kemik dokunun boşluklarında kırmızı kemik iliği bulunur. Kırmızı ilik kan yapımında görev alır.
- Uzun kemikte gövdenin ortasındaki boşlukta, sarı kemik iliği bulunur. Sarı ilik, büyük ölçüde yağ içerdiği için sarı renkli görünür.
- Uzun kemiklerin baş kısmında boyuna uzamayı sağlayan epifizyal kıkırdak bulunur. Epifiz plağı yaklaşık 20 yaşlarında kemikleşir ve kemikte boyuna uzama durur.
- Kemiğin etrafını saran zara periost denir. Periost, bol miktarda kan damarı ve sinir taşır. Periost kemiğin enine büyümesinde, onarılmasında, beslenmesinde görev alır.
2. Kısa kemikler
- El ve ayak bileklerindeki kemikler kısa kemiktir.
- Dış kısmında sert kemik doku, iç kısmında süngerimsi kemik doku bulunur.
3. Yassı kemikler
- Kafatası, kaburga, kürek kemiği ve kalça kemikleri yassı kemiktir.
- Dış kısmında sert kemik doku, iç kısmında süngerimsi kemik doku bulunur.
4. Düzensiz şekilli kemikler
- Belirgin bir şekilleri olmayan kemiklerdir.
- Yapı olarak yassı ve kısa kemiklere benzerler.
- Omurlar ve çene kemikleri düzensiz şekillidir.
* Uzun kemiklerin baş kısmında süngerimsi kemik doku, gövde kısmında sert kemik doku bulunur. Kısa ve yassı kemiklerin ise dış kısmında sert kemik doku, iç kısmında süngerimsi kemik doku bulunur.
Eklem çeşitleri
1. Oynar eklemler
Koldaki kemikler arasında ve bacaktaki kemikler arasında bulunur.
Oynar eklemlerde eklem kapsülü denen bir yapı bulunur. Kapsülün içi sinoviyal zar denen bir zarla sarılmıştır. Bu zardan eklem boşluğuna sinoviyal sıvı (eklem sıvısı) salgılanır. Eklem sıvısı, kemiklerin birbirine sürtünüp aşınmasını önler.
Eklem bölgesindeki kemikler, ligament (eklem bağı) adı verilen bağlarla birbirine bağlanır.
2. Yarı oynar eklemler
- Sınırlı oranda hareket edebilen eklemlerdir.
- Sürtünmeyi engelleyen kıkırdak doku yapısındaki diskler bulundurur.
- Boyun ve omurlar arasında bulunur.
3. Oynamaz eklemler
- Kafatası kemiklerinde bulunur.
Kemik gelişimini etkileyen faktörler
1. Hormonlar: Kalsitonin, parathormon, büyüme hormonu, eşeysel hormonlar kemik gelişimini etkiler. Ergenlik çağında eşeysel hormonların (östrojen ve testosteron) salgısı arttığı için boyun uzama hızı artar.
2. Beslenme: D,A,C vitaminleri, proteinler ve mineraller (Ca, Mg, P) kemik gelişimini arttırır. D vitamini kemiğin mineral tutmasını sağlar. Yani kemiğin yapısında D vitamini ve diğer vitaminler yoktur. Kemiğin yapısında mineraller ve protein bulunur.
3. Güneş ışığı: Işık deri altında D vitamini üretimini arttırır.
4. Genetik:
Kıkırdak Doku
Kıkırdak doku hücreler, ara madde ve liflerden oluşur. Kıkırdak dokunun hücrelerine kondrosit, ara maddesine kondrin denir. Kıkırdak doku kan damarı taşımaz ve metabolizması çok yavaştır. Kan damarı taşımadığı için bağ dokudaki kılcal damarlardan difüzyonla beslenir (bu özellik epitel doku için de geçerlidir).
