Bir toplumun ya da ülkenin maddi ve manevi varlıklarının bilim? sanat, düşünce, ve teknoloji ürünlerinin tamamını ifade eder. ‘Uygar‘ kelimesi yerleşik hayata geçen, ilk Türk kavmi olan Uygurlar’dan gelmektedir.
İlk uygarlıkların ortaya çıkması ve gelişmesinde, avcılık ve toplayıcılıkla geçinen toplumların göçebe yaşam tarzını bırakıp yerleşik yaşama geçmesi doğrudan etkili olmuştur.
İlk Uygarlıkların Ortaya Çıktığı Yerlerin Özellikleri
Akarsu boyları ve vadi tabanları
Tarıma elverişli verimli topraklar
Ilıman İklim bölgeleri ve korunaklı alanlardır.
1. Mezopotamya Uygarlığı
- Mezopotamya Uygarlığı *Fırat ve Dicle nehirleri’ arasındaki verimli Mezopotamya ovasında ortaya çıkmış bir uygarlıktır. Mezopotamya, ‘Medeniyetlerin Beşiği‘ olarak ifade edilmektedir. Verimli topraklar ve ılıman iklim koşulları nedeniyle tarihte yoğun savaş ve göçlere sahne olmuştur. Mezopotamya; Sümerler, Akadlar, Babiller ve Persler gibi birçok köklü medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İlk yazılı kanunlar olan Urgakina Kanunları Sümerler tarafından yapılmıştır. Babiller tarafından da “Hamburrabi Kanunları” ile ilk yazılı anayasa oluşturulmuştur.
- Mezopotamya Medeniyeti tarıma uygun olmayan alanları tarıma kazandırmış, tarımsal faaliyetler için sulama kanalları inşa etmiş ve bataklıkları kurutarak tarım arazilerine dönüştürmüştür.
- Mezopotamya Medeniyeti verimli topraklarda ortaya çıktığından tarım ve hayvancılık temel geçim kaynağıdır. Tarımsal faaliyetlerle ticaret gelişmiş, Lagaş, Ur, Urug ve Kiş gibi önemli şehirler ortaya çıkmıştır.
- Mezopotamya, yapıları coğrafi koşullara bağlı olarak kerpiçten yapılmıştır. Bu nedenle günümüze kadar varlığını korumuştur. Bu medeniyet bilim ve sanat alanında ilerlemiştir. Yazıyı ilk kez Sümerler kullanmış, yazının kullanılmasıyla tarihi çağlar başlamıştır. Mezopotamya Medeniyeti dört işlemi kullanmış, dairenin alanını hesaplamıştır.
2. Mısır Medeniyeti
- Kuzey Afrika’da Nil Nehri ve çevresindeki verimli topraklarda kurulmuş bir medeniyettir. Tatlı su kaynaklarının varlığı ve iklim koşullarının elverişli olması, tarım arazilerinden yılda birden fazla ürün alınmasını sağlamıştır. Mısır Uygarlığı, Nil Nehri’nin farklı zamanlarda meydana getirdiği taşkınlardan dolayı astronomi, matematik ve geometri gibi bilim dallarından yararlanmıştır. Bundaki amaç taşkınlar sonrası bozulan tarla sınırlarını belirlemektir. Nil Nehri üzerinde de ticari ilişkileri geliştirmek için nehir taşımacılığı faaliyetinde bulunmuşlardır.
3. İnka Medeniyeti
- İnkalar, 15.yy ve 16.yy arasında büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. And Dağları’nın yüksek kesimlerinde yaşayan İnkalar, şehir mimarisi ve taş işçiliğine büyük önem vermişlerdir. Coğrafi konumu nedeniyle Güneşin hareketini izleyerek güneş saatini yapmışlardır. Dünya’nın yeni yedi harikasından biri olan “Machu Picchu Antik Kenti” İnkalar tarafından inşa edilmiştir.
- Amazon Havzası’nın yukarı çığırında kurulan İnka Medeniyeti, günümüzde Ekvator, Peru ve Şili sınırında yer alır. Ekvatoral iklimin etkili olduğu yerde kurulan İnka Medeniyeti sıcaklık ve nemin etkisine bağlı olarak 2000 metreden yükseklere yerleşmişlerdir. Büyük 0kyanusa paralel uzanan And Dağları başlıca yaşam alanıdır. Temel geçim kaynağı tarımdır. Patatesi ilk yetiştiren medeniyettir. Meskenlerin yapımında doğal koşulların etkisiyle ahşap ve taş kullanılmışlardır.
4. Maya Uygarlığı
- Orta Amerika Uygarlığı olan Mayalar; bir tarafı çöl, bir tarafı yağmur ormanları ve bir tarafı dağlarla çevrili bir bölgede kurulmuşlardır. Bu medeniyetin merkezini Meksika`nın güneyindeki Yucatan Yarımadası oluşturur. Maya uygarlığı, su kaynaklarına yakın ortamda yaşamıştır.
- En önemli tarım ürünleri mısır ve kakaodur. Balıkçılık da diğer ekonomik etkinlikleridir.
- Mayalar yapılarda ahşap ve taş kullanmışlardır.
- Gelişmiş bir dili olan Mayalılar, yazıyı kullanmışlar, güneş yılına dayalı takvim yapmışlar, Ay ve gezegenin hareketini hesaplamışlardır.
- Tarımsal faaliyetler en önemli geçim kaynaklarıdır.
- Mayalılar; mimari, matematik ve astronomiyle ilgilenmişler, piramitler ve tapınaklar inşa etmişlerdir.
5. Aztek Medeniyeti
Meksika’nın orta ve güney kesimlerini içine alan bir bölgede kurulmuş medeniyettir. 14. ve 16.yy`lar arasında yaşamını sürdürmüşlerdir. Aztek Medeniyetinin kendilerine ait tarım yöntemleri, dini, alfabesi ve takvimi bulunmaktadır. Aztek medeniyetinin en önemli geçim kaynağı tarımsal faaliyetlerdir.
6. Çin Uygarlığı
- Asya’nın doğusundaki “Gökırmak ve Sarıırmak”‘ın oluşturduğu verimli tarım alanlarında kurulan bir medeniyettir. Günümüz uygarlığı ve medeniyetlerine barut, pusula, kağıt, şeker, ipek, porselen, mürekkep ve matbaayı icat ederek katkıda bulunmuşlardır. Kendilerine özgü alfabeleri bulunmaktadır. İpekböceğinden ipek üretmişler ve tarihte “İpek Yolu” olarak bilinen ticaret yolunun açılmasını sağlamışlardır. Çinicilik ve ipekli dokumada gelişen medeniyet, yapılarında daha çok taş ve ahşap kullanmıştır.
- Ülkenin kuzeyinde savunma amaçlı inşaa edilen “Çin Seddi” en önemli yapılardandır.
- Çin medeniyeti, felsefede de ileriye gitmiş, Tao ve Konfüçyüs bu medeniyetin önemli filozoflarındandı.
7. Hint Uygarlığı
Hint Yarımadası’ndaki uygun iklim koşullarıyla “Ganj ve İndus Nehirleri”nin suladığı verimli tarım topraklarında kurulup gelişen bir medeniyettir. Hint toplumu içerisinde belirgin sınıf farklılıklarının oluştuğu kast sistemini geliştirmişlerdir. Bu medeniyetin temel ekonomik kaynağını tarım oluşturur. En fazla yetiştirilen tarım ürünleri; pirinç, buğday ve arpadır. Bu medeniyet yapılarında “taş” kullanmışlardır. Hint medeniyetinin kurulduğu alanlar zamanla genişlemiştir. Bunun nedeni, doğal kaynaklarının sınırlı olması ve hızlı nüfus artışıdır.
8. Akdeniz Uygarlığı
- Akdeniz kıyıları boyunca kurulmuş, çeşitli kültürlerden oluşan bir uygarlıktır. Bu uygarlığın en önemli temsilcileri Girit, Yunan, Miken, Roma ve Fenikelilerdir. Bu medeniyetin temsilcileri olan İyonyalılar Büyük ve Küçük Menderes, Lidyalılar Gediz ovası, Yunanlılar ve Fenikeliler Akdeniz kıyısı, Roma medeniyeti Tiber Irmağı kıyısında kurulmuştur.
- Gemi inşası, deniz ticareti ve balıkçılık önemli geçim kaynaklarıdır. Tarıma elverişli alanların bulunmaması ve yeraltı kaynakları yönünden fakir olması denizcilikte gelişmelerini sağlamıştır.
- Akdeniz medeniyetlerinde balıkçılık, denizcilik ve ticaret önemli ekonomik etkinliklerdir. Akdeniz medeniyeti tıp, tarih, edebiyat ve felsefe alanında gelişmiştir ve önemli eserler vermişlerdir. Örneğin tıp alanında “Hipokrates” tarihin babası olarak kabul edilen Heredot ve eserleri okunan Homeros Akdeniz uygarlığının temsilcisi olan İyonyalıdır.
