İlk anlamı dışında farklı bir şeyi gösteren, düşündüren ya da onun yerini alabilen nesne, görünüş ve olgulara gösterge denir. Örneğin dildeki kelimeler birer göstergedir. Mesela elimizden düşürmediğimiz “KİTAP” diye adlandırdığımız araçla bu aracı anlatmak için kullandığımız “K-İ-T-A-P” harfleri bir araya gelerek birbiriyle arasında ilişki olmayan ancak insanlar tarafından uzlaşımsal olarak kabul edilmiş bir gösterge haline gelmiştir.
Buradan hareketle her gösterge “gösteren” ve “gösterilenden” oluşur. Harflerden oluşan sözcük, resim, şekil, işaret vb. ögelere gösteren denir. Göstergenin insanların zihninde çağrıştırdığı görüntü ve anlamlara ise gösterilen denir.
Dil Göstergesi
Yazı veya sözle meydana getirilen her türlü ifade dil göstergesiyle alakalıdır. “Çorap” kelimesi bir dil göstergesidir. Bu gösterge, “ç,o,r,a,p” seslerinden oluşmuştur. Kelimeyi oluşturan sesler gösteren, kelimenin çağrıştırdığı anlam ise gösterilendir.
Dil Dışı Göstergeler
Resim, şekil, işaret, hareket, jest, mimikler vb. dil dışı gösterge olarak ifade edilir. Dil dışı göstergeler dörde ayrılır:
a. Belirti (Doğal gösterge): Doğal düzen içerisinde kendiliğinden olan her şey doğal göstergedir. Gösteren ile gösterilen arasında neden-sonuç ilişkisi vardır. “Cik” sesinin, kuşu; hapşırmanın, nezleyi çağrıştırması gibi.
b. Belirtke (Sosyal gösterge): İnsanların toplum düzeni içerisinde yaşarken insanların ortak tepkileri sonucu ortaya çıkan göstergelerdir. İnsanların birbiriyle iletişim kurabilmek için oluşturdukları yapay göstergelerdir. Tüm belirtkeler uzlaşımsal nitelik taşır. Görgü kuralları, trafik lambaları vb. unsurlar sosyal göstergedir.
c. Görsel Gösterge (İkon): Göstereni ile gösterileni arasında benzerlik ilişkisi olduğu durumudur. Haritalar, fotoğraflar, resimler, şehir planları buna örnektir.
d. Simge: Gösterge ile insan zihninde ilişki kurma sonucu anlam kazanan soyut göstergelerdir. Zeytin dalı barışın; kılıç, savaşın; kartal Beşiktaş’ın simgesi olan göstergelerdir.
Örnek Soru: Bir parktaki “ÇİMLERE BASMAYINIZ” levhası aşağıdaki iletişim ögelerinden hangisiyle karşılanır?
A) Belirli B) Simge C) Kanal D) Görsel göstergen E) Belirtke
