Sürtünme Kuvveti 5. Sınıf Fen Bilimleri

Sürtünme Kuvveti 5. Sınıf Fen Bilimleri

Kategoriler: 5. Sınıf Fen Bilimleri Konuları, Fen Bilimleri, Konu Anlatımları
Cepokul

Sürtünme kuvveti, günlük hayatta karşılaştığımız en önemli kuvvetlerden biridir. Hareket halindeki cisimleri durduran ya da yavaşlatan bu kuvvet, cisimlerin yüzeyleri arasındaki etkileşim sonucu oluşur. Sürtünme kuvveti olmasaydı, cisimler durmaksızın hareket ederdi. Bu yazıda, sürtünme kuvvetinin ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve hangi özelliklere sahip olduğunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

5. Sınıf Sürtünme Kuvvetinin Özellikleri Ders Notu

Cisimle temas ettiği yüzey arasında oluşan ve cismin hareketini zorlaştıran kuvvete sürtünme kuvveti denir.

  • Sürtünme kuvveti hareket yönüne daima zıttır.
  • Sürtünme kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir.
  • Sürtünme kuvveti pürüzlü yüzeylerde daha fazladır, az pürüzlü, kaygan yüzeylerde daha azdır.

Pürüzlü yüzeyler: Halı, toprak, çim saha

Pürüzsüz yüzeyler: Cam, buz, mermer, beton

Bisikleti toprak zeminde sürmek, beton zeminde sürmekten daha zordur. Çünkü toprak zemin beton zemine göre daha pürüzlüdür ve sürtünme daha fazladır. Bu da hareketi zorlaştırır.

Sürtünme kuvvetinin azaltılmasına örnekler;
Valizlerin sürtünmesini azaltmak için altına tekerler takılmıştır. Böylece daha kolay hareket ettirilebilir.
Kapıların gıcırdamasını engellemek için kapı menteşeleri yağlanır.
Makine parçalarının aşınmasını önlemek için yağ kullanılır.
Pürüzlü yüzeyler zımparalanarak düzeltilir.

Sürtünme kuvvetinin artırılmasına örnekler;
Arabanın tekerleklerine zincir takılarak sürtünme arttırılır.
Kışın buzlu yollara kaymayı engellemek için kum dökülerek sürtünme arttırılır.
Botların altlarının tırtıklı olması sürtünmeyi artırarak kaymayı engeller.

Hava Ortamında Sürtünme
Havanın cisimlere uyguladığı sürtünme kuvvetine hava direnci denir. Koştuğumuzda havanın yüzümüze çarptığını daha iyi hissederiz.
Hava direnci cisimlerin hareketini engelleyici bir etkidir.
Hava direnci cisimlerin hareket yönüne ters yönde etki eder.
Cismin havada temas eden yüzeyi ne kadar genişse hava direnci o kadar fazla olur.
Örneğin; paraşütlerin yüzeylerinin büyük olması hava direncini artırarak paraşütçünün yere güvenli inmesini sağlar.
Uçakların ön kısımlarının sivri olması hava direncini azaltmak için yapılmıştır.

Su Ortamında Sürtünme Kuvveti
Suyun cisimlere uyguladığı sürtünme kuvvetine su direnci denir.
Su direnci, suyun içerisinde hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştırır.
Cisimlerin suya temas eden yüzeyi ne kadar büyükse su direnci o kadar fazladır.
Suda hareket eden araçlar tasarlarken su direnci dikkate alınır.
Su, cisimlere havadan daha fazla direnç uygular.
Örneğin; gemilerin ön kısımlarının V şeklinde olmasının nedeni, su direncini azaltmaktır.
Dalgıçların kullandıkları özel kıyafetler ve ellerini birleştirilerek suya atlamaları su direncini azaltmaya yöneliktir.

Sürtünmenin zararları;
Hareketi zorlaştırır.
Aşırı sürtünme ısınmaya ve yanmalara neden olur.
Sürtünme kuvveti cisimleri aşındırır, eskimesine neden olur.

  • Sürtünme Kuvveti: İki yüzeyin birbirine temas ettiği durumlarda oluşan kuvvettir ve cisimlerin hareketini zorlaştırır ya da durdurur.
  • Yüzeyin Yapısı: Pürüzlü yüzeylerde sürtünme kuvveti daha büyük olur, kaygan yüzeylerde ise daha küçüktür.
  • Kütle ile İlişkisi: Cisimlerin kütlesi arttıkça, sürtünme kuvveti de artar.
  • Hareket Yönüne Ters Etki: Sürtünme kuvveti her zaman hareketin ters yönüne etki eder ve hareketi yavaşlatır.
  • Sürtünme Kuvvetinin Türleri: Statik, kinetik ve hava/su direnci olarak farklı şekillerde karşımıza çıkar.
  • Isı Oluşumu: Sürtünme kuvveti sonucunda temas eden yüzeyler arasında ısı meydana gelir.

Sürtünme Kuvvetinin Oluşumu

Sürtünme kuvveti, iki yüzeyin birbirine temas ettiği durumlarda meydana gelir. Yüzeyler ne kadar pürüzlü ise, sürtünme kuvveti o kadar büyük olur. Pürüzlü yüzeylerde cisimlerin hareketi zorlaşırken, kaygan yüzeylerde sürtünme kuvveti daha azdır ve cisimler daha kolay hareket eder.

Sürtünme kuvvetinin oluştuğu bazı örnekler:

  • Bir cismin zemin üzerinde sürüklenmesi.
  • Bir arabanın fren yaptığında durması.
  • Bir topun yavaşlayarak durması.

Sürtünme Kuvvetinin Günlük Hayattaki Örnekleri

  • Ayakkabılarımızın Yere Tutuşu: Ayakkabı tabanlarının yüzeyle temas etmesi, sürtünme kuvveti sayesinde yürürken kaymamamızı sağlar.
  • Araç Frenleri: Araçlarda sürtünme kuvveti frenlerin çalışmasını sağlar ve aracın durmasına yardımcı olur.
  • Kışın Buzda Kayma: Buz pürüzsüz bir yüzey olduğu için sürtünme kuvveti çok azdır. Bu nedenle, buz üzerinde kaymak daha kolaydır.

Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar