Cumhuriyetçilik
- Ulusun kendi seçtiği temsilciler aracılığıyla kendi kendini yönetmesi esasına dayanır.
- Tüm vatandaşlara seçme ve seçilme hakkı tanınmasını öngörür.
- Kişi özgürlüğünü temel aldığı için bütün ilkelerin başında gelir.
- Ulus egemenliği esasına dayanır. Milliyetçilik ve halkçılık bu ilkeyi tamamlar.
Cumhuriyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar – Yaşanan Gelişmeler
a. TBMM’nin açılması
b. 1921 ve 1924 Anayasalarının kabul edilmesi
c. Saltanatın kaldırılması
d. Cumhuriyetin ilan edilmesi
e. Halifeliğin kaldırılması
f. Çok partili hayata geçiş denemeleri
g. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınması
Cumhuriyetin Kazandırdığı Hak ve Sorumluluklar
Haklarımız
– Kişi dokunulmazlığı
– Eğitim hakkı
– Sağlık hakkı
– Özel yaşamın gizliliği
– Din ve vicdan özgürlüğü
– Haberleşme özgürlüğü
Diğer tüm hakların varlığı en temel hak olan yaşama hakkının varlığına bağlıdır.
Sorumluluklarımız
Kanunlara uymak
Yurdumuzu korumak
Askerlik yapmak
Kazancımız oranında vergi vermek
Seçimlerde oy kullanmak
Milliyetçilik (Ulusçuluk)
- Temelinde milletin bağımsızlığı fikri yer alır.
- Türk ulusunun varlığını sürdürmesi ve yücelmesi, çağdaş uygarlık düzeyine çıkarılması amaçlanmıştır.
- Atatürk ulusçuluğuna göre Türk dilini konuşan, Türk idealini benimseyen ve Türk kültürüyle yetişen her yurttaş hangi inanç ve görüşte olursa olsun Türk’tür. Milliyetçilik ilkesi milleti kaynaştırmayı, birlik ve beraberliği amaçlar; bu da demokrasi ile sağlanır. Bu nedenle Türk milliyetçiliği her türlü dikta yönetimine karşıdır. Irkçılık kesinlikle söz konusu değildir.
Milliyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar – Yaşanan Gelişmeler
a. Türk vatanının düşmandan temizlenmesi — Millî Mücadele’nin gerçekleştirilmesi
b. Toplumu ulus aşamasına getiren siyasi inkılapların tümü
c. Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumunun açılması
d. Bağımsız, millî bir ekonomi oluşturulması
Halkçılık
- Devlet yönetiminde halka dayanma, halktan güç alma ve halk egemenliğine inanma anlamına gelir. Cumhuriyetçilik ve milliyetçilik ilkelerinin zorunlu bir sonucudur.
- Devletin siyasal, toplumsal, ekonomik alanlardaki kaynak ve hizmetlerinden tüm vatandaşların eşit olarak yararlanmasını öngörür.
- Halkın egemenliği, mutluluğu ve refahı esasına dayanır.
- Herhangi bir toplumsal gruba veya zümreye ayrıcalık tanımaz.
- Halkın maruz kaldığı sefalet sebeplerini gidererek saadet ve refahın teminini sağlamayı amaçlar.
Halkçılık İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar – Yaşanan Gelişmeler
a. Aşar vergisinin kaldırılması
b. Kılık—Kıyafet Kanunu’nun kabul edilmesi
c. Medeni Kanun’un kabulü
d. Kadınlara siyasal hakların verilmesi
e. Soyadı Kanunu’nun kabulü
Devletçilik
- Devletçilik anlayışı, kamu yararının gerektirdiği alanlarda özel sektörün yapamadığı işlerin devlet tarafından yapılmasını öngörür.
- Devletçilik, Atatürkçülüğün ideolojik olmayan ilkesidir. Zorunluluktan doğmuştur.
- Ekonomide devlet – ulus iş birliğini öngörür. Türkiye’nin ekonomik gerçeklerinden doğmuştur. Küçük sermayenin yapamayacağı ve devletin güvenliği ile ilgili konuların devletçe yapılmasıdır.
- Ekonomide devletin düzenleyici, işletmeci ve girişimci olarak görev almasıdır.
- Amaç ekonomik kalkınmayı sağlamak, ülkenin altyapı tesislerini kurmak ve sanayileşmeyi sağlamaktır.
- Atatürk’ün devletçilik ilkesi özel teşebbüsü, bireysel hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı değil, aksine teşvik edici ve koruyucu bir devletçilik anlayışıdır.
Devletçiliği zorunlu kılan nedenler şunlardır:
Siyasi Nedenler
- Siyasi bağımsızlık için ekonomik bağımsızlığın gerekliliği
Ekonomik Nedenler
- Savaşlarda yıpranmış halkın kendi başına ekonomik kalkınmayı gerçekleştirememesi
- 1929 Dünya Ekonomik Bunalımının zayıf olan ekonomiyi iyice kötüleştirmesi
- Ülkede kalkınma hamlelerini gerçekleştirebilecek ve özel sektör ve sermaye gücünün olmaması
Sosyal Nedenler
- Sosyal adaletin devlet eli ile sağlanmak istenmesi
- Yeni iş alanları oluşturulmak istenmesi
- Çalışanların sosyal alanda ve sağlık alanındaki haklarının sağlanmasının amaçlanması
Devletçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar — Yaşanan Gelişmeler
a. Çeşitli işletmeler ve demir yolları yabancılardan satın alınarak millîleştirilmiştir.
b. Ekonomik kalkınmayı destekleyecek bankalar açılmıştır.
c. Sanayi alanında şeker, tekstil ve demir-çelik üreten fabrikalar kurulmuştur.
d. Savunma sanayine yönelik fabrikalar kurulmuştur.
Devletçilik ilkesi ile eğitim, sağlık, sosyal ve kültür alanlarda da devlet desteği sağlanmıştır.
Bu alanlarda planlama yapılabilmesi için Devlet İstatistik Enstitüsü kurulmuştur.
Laiklik
- Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır.
- Laiklik yönetim, eğitim—öğretim, hukuk kuralları ve toplumsal yaşamın din kurallarına değil, akla ve bilime dayandırılmasıdır.
- Laiklik dinsizlik değil, inançları güvence altına almaktır.
- Laik devlet, bütün din ve inançlara eşit mesafededir.
- Dini inançlarından dolayı insanlar arasında ayırım yapılmaz. Kişiler de birbirinin din ve inançlarına saygı duymak zorundadır.
- Laikliğin bütünleyici ilkesi akılcılık ve bilimselliktir.
Türkiye’de laiklikle ilgili çalışmaların amacı;
- Devlet içinde yönetim, eğitim, hukuk ve anayasanın dine göre değil, akla ve bilime dayandırılmasını sağlamak
- Din ve devlet işlerini birbirinden ayırmak
- Çağdaşlaşmak
- Değişim ve gelişimin önünü açmak
- Din ve inanç özgürlüğünü sağlayarak, ulusal birlik ve beraberliği korumaktır.
Laiklik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar – Yaşanan Gelişmeler
1. Yönetimde Laiklik
a. Saltanatın Kaldırılması
Dini ve siyasi işler ayrılır. Egemenlik (siyasi güç) halkın eline geçer. Halifenin etkinliği azalır.
b. Halifeliğin Kaldırılması
Devletin dini hükümlere göre yönetilmesini engellemek amaçlamıştır.
c. Şeriye ve Evkaf Vekâletinin Kaldırılması
Şeriye ve Evkaf Vekâleti her türlü işlemin dini yasalara uygun olup olmadığını denetleyen kurumdu. Bu kurumun kaldırılmasından sonra dinle ilgili hükümlerin yerine getirilmesi TBMM’ye bırakılmıştır. Başbakanlığa bağlı olarak Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuştur. Vakıflar da, genel müdürlük yoluyla yönetilmiştir.
2. Eğitimde Laiklik
a. Tevhidi Tedrisat Kanunu’nun Çıkarılması
Bu kanun ile öğretim kurumları birleştirilmiş, ulusallaştırılmış ve MEB’e bağlanmıştır. Ümmetçi eğitim anlayışından ulusal eğitime geçilmiştir.
b. Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun
2 Mart 1926 çağ dışı derslerin okul müfredat programlarından çıkarılması sağlanmıştır.
3. Toplumsal Alanda Laiklik
a. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması
Çeşitli dinsel düşünce akımı yandaşlarının toplandığı yerler kapatılmıştır. Aynı gün çıkarılan kanunla şeyhlik, dervişlik, müritlik, çelebilik gibi tarikat unvanları kaldırılmıştır.
b. Türk Medeni Kanunu’nun Kabulü
Dinsel ve mezhepsel ayrım ve ayrıcalık ortadan kaldırılmıştır. Laik toplum yapısının, çağdaş Türk ailesinin temelleri atılmıştır. Hukuksal alanda laikleşme sağlanmıştır.
4. Anayasadan Dini Hükümlerin Çıkarılması
- 10 Nisan 1928’de “Devletin dini İslam’dır.” maddesi Anayasa’dan çıkarılmıştır.
- 5 Şubat 1937’de Anayasa’nın 2. maddesinde “Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Cumhuriyetçi, Milliyetçi, Halkçı, Devletçi, Laik, İnkılapçı, Demokratik, Sosyal bir hukuk devletidir.“ hükmüne yer verilmiştir.
Laiklik Karşıtı Girişimler
- Şeyh Sait İsyanı
- Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi
- Menemen Olayı
İnkılapçılık (Devrimcilik)
- Bir toplumun önemli kurumlarını kısa zamanda değiştirip, yeni kurumlar yerleştirmeye inkılap (devrim) denir. İnkılapçılık, Türk devriminin korunması ve ilerletilmesi, çağdaşlaşma yolunda daima ileri gidilmesidir.
- Bu ilkenin amacı, Türk ulusunun çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmasını gerçekleştirecek atılımları yılmadan ve korkusuzca yapmaktır.
- İnkılapçılık ilkesi zamana göre geri kalan kurumları ortadan kaldırarak yerine ilerlemeyi, gelişmeyi kolaylaştıracak kurumların konmasını esas alır.
- İlerleyen toplumlar arasında yerinde saymanın geri kalmak demek olduğunu savunur.
- İlkenin bir diğer amacı, Atatürk’ün başlattıklarını çağdaş şartlar içinde geliştirmek bunlara yenilerini katmaktır.
Atatürk ilkelerinin özellikleri
Atatürk İlkeleri’nin genel özellikleri şunlardır:
- Atatürk ilkeleri Türk toplumunun ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde oluşturulmuştur ve kaynağı da Türk kültürü, Türk insanının yapısı ve yaşam tarzıdır. Bu ilkeler;
- Cumhuriyetçilik, millet egemenliğine dayalı demokratik sistemin devamlılığını amaçlar.
- Milliyetçilik, millî ve manevi değerleri koruyarak Türk milletini tam bağımsız kılmayı amaçlar.
- Halkçılık, hiçbir kimse ya da zümreyi ayrıcalık tanınmadan herkesin kanun önünde eşit olduğu bir sistem oluşturmayı amaçlar.
- Laiklik, devletin bireylerin din ve vicdan hürriyetlerini gerçekleştirmesinde tarafsız olduğu ilkedir.
- Devletçilik, ekonomide devletin liderliğini ön görür. Devletin her alanda vatandaşın yanında olması gerekliliğini savunur.
- İnkılapçılık, Atatürk İlkeleri’nin çağın ve toplumun ihtiyaçlarına göre geliştirilmesi bu ilkenin hedefidir.
- Kaynağı Türk Millî kültürüdür.
- Millî egemenlik ve bağımsızlık temeline dayanır.
- Laik düşünce ve hukuka dayanır.
- Uygulamaya da yansımıştır.
- Birbiriyle uyumlu, birbirini tamamlayıcıdır.
- Akılcıdır bilimseldir.
- Hak ve hürriyetleri koruyucudur.
- Türk milletinin ihtiyaçlarından doğmuştur.
- Evrensel ve barışçıldır.
- Taklitçi değildir. Kabul edilmelerinde dış baskı ve zorlama yoktur.
