ANADOLU SELÇUKLU VE BEYLİKLER DÖNEMİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
Devlet Yönetimi
Anadolu Selçuklu Devleti devlet teşkilatlanmasında Büyük Selçukluları örnek almıştır. “Ülke toprakları hanedanın ortak malıdır” anlayışı devam ettirilmiştir. Anadolu Selçukluları Büyük Selçuklulardan farklı olarak meliklere geniş yetkiler vermemişlerdir. Meliklerin para bastırması, savaş açması, kendilerine bağlı büyük ordular bulundurması yasaklanmıştır. Bu durum merkezi otoritenin sağlanmasına yardımcı olmuştur. Ayrıca Anadolu’nun coğrafi olarak bir bütün olması da merkeziyetçi yönetimin uygulanmasını kolaylaştırmıştır. Devlet işlerinin yönetiminde Büyük Divan’ın yanı sıra büyük divana bağlı küçük divanlar da görev yapmışlardır.
Bunlar:
Divan-ı Arız: Askerlikle ile ilgili kararları alıp uygulamıştır.
Divan-ı Tuğra: Yazışmaları düzenlemiştir.
Divan-ı İstivfa: Tapu kadastro işlerini düzenlemekle birlikte mali işleri de yürütmüştür.
Divan-ı İşraf: Yönetim ile ilgili işleri denetlemiştir.
Ordu ve Donanma
Anadolu Selçuklu ordusunun temeli kara ordusuna dayanmıştır. Ordu üç kısımdan meydana gelmiştir. Bunlar:
1. Guleman-ı Saray (Hassa ordusu): Doğrudan hükümdara bağlı olan bu birlikler devşirme sistemine göre özel bir eğitimle yetiştirilmişlerdir. Devletten her üç ayda bir maaş almışlardır
2. İkta Ordusu (Tımarlı Sipahiler): İkta sistemiyle elde edilen gelirlerin bir kısmından oluşturulan süvari birlikleridir. Ordunun en kalabalık kısmını oluşturmuşlardır. Tamamen Türkmenlerden oluşan bu askeri birlik devletten maaş almamışlardır.
3. Türkmenler ve Yardımcı Kuvvetler: Türkmen beylerinin liderliğinde uçlarda (sınırlarda) her an savaşa hazır olan birliklerdir. Ayrıca savaşlarda bağlı beylik ve devletlerden de askeri birlikler alınmıştır. Anadolu Selçukluları’nda Antalya, Alanya ve Sinop’ta büyük tersaneler bulunmaktadır Anadolu Beylikleri içinde ise Çaka Beyliği ve Aydınoğulları denizcilikte ileri gitmişlerdir.
Ekonomi
Anadolu Selçukluları döneminde ekonominin temeli ticarete dayanmıştır. Ticaretin geliştirmesi için kervansaraylar yapılmıştır. Çevre devletlerle ticari antlaşmalar imzalanarak ülke içinde zarar gören tüccarların zararları devlet tarafından karşılanmıştır. Ayrıca önemli liman kentleri fethedilerek buralara ticaretle uğraşan zengin Türkler yerleştirilmiştir. Bu gelişmeler Anadolu’nun uluslar arası bir ticaret merkezi haline gelmesini sağlamıştır. Devlet Müslüman çiftçilerden öşür, Gayri Müslimlerden haraç vergisi almıştır. Bunun yanı sıra Tuzla ve orman gelirleri de devletin önemli ekonomik gelirlerinden biri olmuştur.
İlim ve Kültür
Anadolu toprakları Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri döneminde önemli bir kültür merkezi olmuştur. Türk beyliklerinin Anadolu topraklarını imar etmesi ve Türk kültürünü yerleştirmesinin yanı sıra açılan medreseler ile ilim hayatını canlı tutmuşlardır. Anadolu Selçukluları devletin resmi dili olarak benimsemişlerdir. Bilim dili olarak Arapça, saray ve orduda ise Türkçe kullanmışlardır. Beylikler ise sadece Türkçeyi kullanmışlardır. 1277’de Karamanoğlu Mehmet Bey, yayınladığı ferman ile Türkçe konuşma uygulamasını getirmiştir.
Sanat
Anadolu’da yapılan mimari eserler Orta Asya Türk kültürünün özelliklerini taşımaktadır. Yapılan ilk mimari eserler camiler olmuştur. Bunun yanı sıra mescitler, medreseler, kümbetler (Türbeler) külliyeler, kervansaraylar, köprüler ve dar’üş şifalar da yapılmıştır.
