Kelimelerin benzetme amacı güdülmeden başka bir kelime yerine kullanılmasına ad aktarması (mecazı mürsel) denir.
Bir ruh o derin bahçede bir defa yaşarsa
Boynunda onun kolları, koynunda o varsa
dizelerinde “ruh” kelimesi benzetme amacı güdülmeksizin “insan” yerine kullanılarak mecazı mürsel yapılmıştır. Mecazı mürselde birbirinin yerine kullanılan sözler arasında değişik anlam ilişkileri bulunur.
- Kimi sözler arasında parça – bütün ilişkisi vardır.
Saçımı hep bu berberde kestiririm. cümlesinde “saç” sözcüğüyle “saçların bir bölümü” anlatılmak istenmiştir.
Gemi bir sabah vakti Samsun’a yanaştı. cümlesinde geçen “Samsun” sözcüğü bir şehir adıdır ancak bu sözle şehir değil bu şehrin bir parçası olan “liman” sözcüğü anlatılmak istenmiştir.
Marmara’da her yelkenli uçar gibi neşeli dizesinde parça geminin bir parçası olan “yelken” söylenmiş, bütün “yelkenli gemi” kastedilmiştir.
Bir Hilal uğruna ya Rab ne güneşler batıyor dizesinde bayrağın bir parçası olan “hilal” sözcüğü söylenerek bayrak kastedilmiştir.
Kan tükürsün adını candan anan dudaklar dizesinde “dudaklar” sözcüğüyle insan kastedilmiştir. - Kimi sözler arasında iç – dış ilişkisi vardır.
Tabağını bitirmeden sofradan kalkma. cümlesinde “tabak” sözcüğü söylenerek “tabağın” içindeki yemek” kastedilmiştir.
Evden izin almadan bana gelme. cümlesinde “ev” sözcüğü söylenerek “evin içinde yaşayanlar” kastedilmiştir.
Şişler hazır oldu, mangalı yak. cümlesinde “mangal” sözcüğü ile “mangalın içindekiler” yani odun, kömür kastedilmiştir.
Sınıf bu hafta sonu pikniğe gidecek. cümlesinde sınıf söylenerek öğrenciler kastedilmiştir.
Biz tatildeyken bizim evdeki saksıları da sulamayı unutma. cümlesinde “saksılardan” söz edilerek içindeki çiçekler kastedilmiştir.
Salondaki soba gürül gürül yanıyor. cümlesinde “soba” sözcüğüyle anlatılmak istenen sobanın içindeki “odun, kömür”dür. - Kimi sözler arasında yer – insan ilişkisi vardır.
İstanbul, depreme hazırlanmak için tatbikat yapıyor.
Olaya Anadolu büyük bir tepki gösterdi.
cümlelerinde “İstanbul, Anadolu” sözcükleriyle “halk” kastedilmiştir. - Kimi sözler arasında sanatçı – yapıt ilişkisi vardır.
Yahya Kemal’i okumadan şiir zevkine varamazsınız. cümlesinde “Yahya Kemal” söylenerek onun yapıtları kastedilmiştir.
Mozart’ı dinlemek beni rahatlatıyor. cümlesinde “Mozart” sözüyle onun yapıtları kastedilmiştir. - Kimi sözler arasında nitelik – kişi ilişkisi vardır.
Halk müziğimizin beğenilen seslerindendi. cümlesindeki altı çizili sözde sanatçının güzel sesli olması niteliği söylenerek kendisi kastedilmiştir.
Edebiyatımızın güçlü kalemlerinden biridir. cümlesinde “kalem” sözcüğüyle kişinin yazarlık niteliği öne çıkarılmış ancak sanatçı kastedilmiştir. - Kimi sözler arasında neden – sonuç ilişkisi vardır.
Gökyüzünden bereket yağıyor. cümlesindeki altı çizili sözcükte “bereket”e neden olan yağmur kastedilmektedir. - Kimi sözler arasında yön – ülke ilişkisi vardır.
Batı, aile kurumunu güçlendirmeye çalışıyor. cümlesinde “Batı” sözüyle Batılı ülkeler ve bu ülkelerdeki yöneticiler kastedilmektedir.
