ZARF TÜMLECİ
Zarf tümleci, “belirteç tümleci” olarak da adlandırılır.
Yüklemi, durum, zaman, sebep, yer-yön, miktar (ölçü / azlık-çokluk) ve soru bakımından tamamlayan sözcük ya da söz öbeğidir.
Zarf görevli sözcükler cümlede “zarf tümleci” olur.
Bir cümlede birden çok zarf tümleci kullanılabilir.
Birden çok yüklemi olan cümlelerde zarf tümleci ortak kullanılabilir.
Soruları: Nasıl, niçin, ne diye, niye, neden, ne zaman, ne kadar, nereye, nere…
Yer—yön bildiren sözcükler ek almadan “nereye” sorusuna cevap verirse “zarf tümleci”; “—e, —de, —den” eklerini alırsa dolaylı tümleç olur, belirtme eki “-ı, -i” ekini alırsa nesne, iyelik ekini alırsa özne olur.
– Babası, erkenden dışarı çıktı. (Zarf tümleci)
– Bugün dışarıya hiç çıkmadım. (Dolaylı tümleç)
– Pencereden dışarıyı izliyordu. (Nesne)
– Dışarısı bugün çok kalabalıktı. (Özne)
İsim soylu yükleme sorulan “nasıl” sorusunun cevabı zarf tümleci olmaz, yüklemi niteleyen sıfat olur.
– Sait Faik, etkileyici bir yazardı. (sıfat)
– Sait Faik, etkileyici yazardı öykülerini. (zart tümleci)
Susuzluktan dudakları çatlamış. Zarf Tümleci
Akşama sizin evde olurum. Zarf Tümleci
Çok ağladığından gözleri şişmişti. Zarf Tümleci
Haziranda, sınava gireceğim. Zarf Tümleci
Sabahtan senin yanına uğrarım. Zarf Tümleci
Bu yıl da okullar eylülde açılacak. Zarf Tümleci
Erkenden kardeşimin yanına gittim. Zarf Tümleci
Örnek: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tümleci yoktur?
A) Biz bu geziye katılacağız.
B) Geceyi uyuyarak geçireceğiz.
C) Bizimle gelirseniz pek sevineceğiz.
D) Erkenden yola çıkacağız.
E) Her şeyi ayrıntılarıyla düşüneceğiz.
Çözüm: B seçeneğinde “uyuyarak”, C seçeneğinde “pek”, D seçeneğinde “erkenden” E seçeneğinde “ayrıntılarıyla” sözcükleri zarf tümleci görevindedir. A seçeneğinde zarf tümleci yoktur.
