- Fiil kök ya da gövdelerine “-ınca, -madan, -dıkça, -a… -e, -alı, -arak, -r…-mez, -ıp, -ken, -maksızın, -dığında, -asiye, -casına” ekleri getirilerek yapılan fiilimsilerdir.
- Zarf-fiiller, yalnızca fiille ilgili oldukları için genellikle isim çekim eklerini almazlar, cümlede çoğu zaman durum veya zaman zarfı görevinde kullanılırlar.
- Zarf-fiiller, cümleye “durum” veya “zaman” anlamı katarlar.
- Durum anlamı katan zarf-fiiller “nasıl”, zaman anlamı katan zarf-fiiller “ne zaman” sorusuna cevap verirler.
“-ken” eki isim soylu sözcüklere geldiğinde zarf—fiil olmaz, eklendiği sözcüğü zarf yapar.
- Sen yokken çok sıkıntı çektik.
“-meden, —madan” zarf—fiil eki ile “-ma, -me” isim-fiil eki ve “-dan, —den” hâl ekinin bir araya gelmesiyle oluşan “—meden, -madan” ekleriyle karıştırmayalım.
- Sözleşmeden kimseye söz etmedi. (Zarf-fiil değil)
- Onunla sözleşmeden yanıma gelme. (Zarf—fiil)
“—dığında, -diğinde” zarf-fiil eki ile “-de/ -da” durum ekiyle birlikte kullanılan “—diği, -dığı” sıfat-fiil eki ile karıştırılmamalıdır.
Onun yazdığında ilginç bilgiler var. (Sıfat—fiil)
Şiir yazdığında dünyayı unutur. (Zarf-fiil)
Zarf-fiil eki alan her sözcük zarf—fiil görevinde değildir, “oldukça” ve “gittikçe” sözcükleri fiil anlamını yitirirse fiilimsi olmaz, sadece zarf olur.
- Sen ona destek oldukça başarılı olur. (Zarf-fiil)
- Şiiri, oldukça güzel okudu. (Zarf)
Çözümlü Soru: Evin bahçesine dikilecek çamların üzerine konmuş bir serçe, durmadan cik cik edip şarkısını söylüyordu. Evin tekir kedisi eşiğe uzanmış, bir yandan örselenmiş tüylerini düzeltmek için yalarken bir yandan da az ilerdeki çöplükte sallana sallana gezinen kargaya bakıyordu.
Bu parçada geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi, sözcük türü bakımından ötekilerden farklıdır?
- A) dikilecek
- B) konmuş
- C) durmadan
- D) örselenmiş
- E) gezinen
çözüm:
A’daki “dikilecek”, B’deki “konmuş”, D’deki “örselenmiş”, E’deki ”gezinen” sözcükleri sıfat-fiildir. C seçeneğindeki
“durmadan” sözcüğü zarf-fiildir. Dolayısıyla cevap C seçeneğidir.
Çözümlü Soru 2: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçen bağ-fiil ötekilerden farklı bir sorunun yanıtıdır?
A) Düşüncelerini hiç çekinmeden söylerdi.
B) Soruları bütün yönleriyle düşünerek yanıtlıyordu.
C) Sınavdan hemen sonra güle oynaya evine gitti.
D) İşi zamanında bitirmek için ölesiye çabalıyordu.
E) Bence o, buraya geleli çok değişti.
Çözüm: A’daki “çekinmeden”, B’deki “düşünerek”, C’deki “güle oynaya”, D’deki “ölesiye” bağ-filleri “nasıl” sorusuna; E’deki “geleli” bağ-fiili ″ne zaman” sorusuna cevap vermektedir. Dolayısıyla cevap E seçeneğidir.
