Türkiye, Kuzey Yarım Küre`deki ılıman iklim kuşağında, Akdeniz iklim bölgesinde yer alır. Ancak yer şekillerinin çeşitliliği, üç tarafının denizlerle çevrili olması, dağ sıralarının uzanış doğrultusunun farklı olması ve yükseltinin batıdan doğuya doğru artması gibi özelliklerinin de bulunması çok çeşitli iklimlerin görülmesinde etkili olmuştur.
A. Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler
1. Mutlak (Matematik) Konumu
- 36° – 42° kuzey enlemleri arasında bulunan Türkiye orta kuşakta yer alır. Türkiye’nin matematik konumuna bağlı olarak şunlar meydana gelir:
- Kuzeyden esen rüzgârlar havanın sıcaklığını düşürürken, güneyden esenler yükseltir.
- Güneyden kuzeye doğru gidildikçe, Güneş ışınlarının düşme açısına bağlı olarak sıcaklık değerleri azalır.
- Kışın cephe yağışları görülür. Batı rüzgârlarının etkisinde kalır. Türkiye’nin önemli bir kısmı Akdeniz iklim kuşağında yer alır.
- Güneyden kuzeye doğru gidildikçe denizlerin tuzluluk oranının azalması da matematik konumla ilgilidir.
2. Göreceli (Özel) Konumu
Türkiye’nin üzerinde yer aldığı Anadolu ve Trakya yarımadalarının üç tarafı denizlerle çevrilidir. Yer şekilleri engebeli, ortalama yükseltisi fazladır. Kuzey ve güney kesimlerinde dağlar kıyıya paralel uzanır. Bu özellikler, Türkiye’de iklim çeşitliliğinin fazla olmasına neden olmuştur.
- Etrafındaki denizlerin etkisi: Türkiye’de kıyı ile iç kesimler arasında önemli iklim farklılıkları oluşmuştur. Genel olarak kıyı kesimlerin yıllık ortalama sıcaklıkları ve yağış miktarları, iç kesimlere göre daha fazladır.
- Etrafındaki kara kütlelerinin etkisi: Türkiye’nin çevresindeki kara kütleleri iklim üzerinde etkilidir. Kış mevsiminde Asya’nın kuzeyindeki Sibirya’da oluşan soğuk hava kütleleri, kışların soğuk ve sert geçmesine neden olmaktadır. Yaz mevsiminde ise, Afrika ve Arabistan’ın fazla ısınmasıyla oluşan sıcak hava kütleleri, Türkiye’de yaz sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesine neden olmaktadır.
- Yer şekillerinin etkisi: Yer şekillerinin oldukça çeşitli olması, Türkiye’de iklim çeşitliliğinin fazla olmasına ve kısa mesafelerde iklim özelliklerinin değişmesine neden olmuştur. Kıyı kesimlerde dağların denize göre uzanışı, denizelliğin etki alanını belirlediği için iklimi de etkilemektedir. Yükselti farkları sıcaklık ve yağış dağılışı üzerinde rol oynamaktadır. Bakı faktörünün etkisiyle dağların güneye bakan yamaçları, kuzeye bakan yamaçlarına göre daha çok ısınmaktadır.
- Etrafındaki basınç merkezlerinin etkisi: Türkiye’nin çevresindeki basınç merkezleri yıl içinde sıcaklık ve yağış dağılışını etkilemektedir. Kışın etkili olan Sibirya yüksek basıncı, ülkemizde kışların soğuk ve sert geçmesine, İzlanda alçak basıncı ise kışların ılık ve yağışlı geçmesine neden olur. Yaz mevsiminde etkili olan Basra alçak basınç alanı, genişleyerek Anad0lu`yu etkisi altına aldığı zaman Türkiye’de aşırı sıcaklar hüküm sürer.
B. Türkiye’de İklim Elemanları
C. Türkiye’de Görülen İklim Çeşitleri
- Türkiye’de Ilıman Kuşakta görülen tüm iklim tiplerine az veya çok rastlanır.
- Türkiye’deki iklim çeşitliliği daha çok özel konum şartlarına bağlıdır. Yer şekillerinin kısa mesafelerde değişiklik göstermesinden dolayı çeşitli iklim özellikleri görülür.
- Türkiye’de genel olarak dört ana iklim tipi görülür. Bunlar karadeniz iklimi, akdeniz iklimi, ılıman karasal (step) iklim ve sert karasal iklimdir. Ayrıca bu iklimler arasındaki alanlarda geçiş iklim özellikleri de görülür.
