1. Hammadde
- Ülkemizde hammadde kaynaklarıyla sanayi kuruluşlarının dağılışı arasında sıkı bir ilişki söz konusudur. Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze kadar hammaddeye dayalı sanayileşme politikaları izlemiştir. Örneğin; çay fabrikaları Doğu Karadeniz’deki (Rize ve çevresi) çay tarımı yapılan arazilere yakın yerlerde kurulmuştur
- Tütün arazilerinin dağılışıyla sigara fabrikalarının kurulduğu yerler paralellik gösterir. Tokat, Malatya, Bitlis, Samsun, Adana ve İzmir hem tütünün üretildiği, hem de sigara fabrikalarının bulunduğu yerlerdir.
- Sıvı ve margarin yağların elde edildiği bitkileri işleyen fabrikalar, daha çok ayçiçeği, zeytin, susam, mısır ve soya fasulyesi gibi yağ elde edilen bitkilerin yetiştirildiği yerlerde kurulmuştur.
- Tahıl ürünlerinin çok yetiştirildiği iç bölgelerde un, makarna ve bisküvi fabrikaları bulunmaktadır. `
- Süt ve et ürünlerine dayalı sanayi, hayvancılığın yaygın olarak yapıldığı yerlerde gelişmiştir. Bu yerler Erzurum, Kars, Ardahan, Edirne, Bursa, Trabzon, Afyonkarahisar ve Konya’dır.
- Ormanlara yakın yerlerde kağıt fabrikaları kurulmuştur. Bu fabrikalar çoğunlukla SEKA’ ya aittir. Giresun- Aksu, Kastamonu – Taşköprü, Muğla- Dalaman, Mersin- Taşucu, Zonguldak- Çaycuma bu fabrikaların başlıcalarıdır.
- Ülkemizde dokuma sanayi, hayvancılığın yaygın olarak yapıldığı yerlerde gelişmiştir. Yünlü dokuma İstanbul, Kocaeli Hereke, İzmir, Bursa ve Uşak’ ta bulunmaktadır. İpekli dokuma ise ipek böcekçiliğine bağlı Bursa’da gelişmiştir. Mersin, Trakya, Gebze, İstanbul (Paşabahçe) ve Sinop gibi cam fabrikalarının bulunduğu yerlerde kuma dayalı sanayi kuruluşları ön plana çıkmıştır.
- Başlıca pamuk üretim alanları olan Antalya, Adana, Aydın, İzmir, Manisa, Tarsus ve Nazilli’ de pamuklu dokuma fabrikaları yoğunluktadır.
- Maden işleyen fabrikalarda hammaddeye yakın yerlerde kurulmuştur. Seydişehir alüminyum fabrikası, Elazığ- Keban’daki kurşun- çinko tesisleri, Elazığ ve Antalya’daki ferro krom tesisleri bunların bazılarıdır. Seramik sanayi ve çimento fabrikalarının dağılışı da killi topraklarla benzerdir.
2. Ulaşım
- Sanayi faaliyetleri için yer seçimlerinde önemli etmenlerden biri de ulaşımdır. Ulaşıma elverişli bir yerde sanayi daha çok gelişmiştir. Örneğin; İstanbul ve çevresinin bu denli sanayileşmesinde kara, deniz, hava ve demir yollarının etkisi şüphesiz ki fazladır.
- Samsun’da bakır işleme tesislerinin kurulmasında Samsun Limanı’nın varlığı etkilidir.
- Mersin, İzmir, İzmit, Kırıkkale’de petrol rafinerilerinin yer seçiminde ulaşım koşulları göz önüne alınmıştır.
- İskenderun’ da demir- çelik fabrikalarının kurulmasında bu şehrin büyük bir limana sahip olması etkilidir.
3. Enerji
Sanayinin kurulacağı yer seçiminde enerji kaynakları önemli bir etmendir. Özellikle demir- çelik sanayi için enerji önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde Karabük ve Ereğli demir-çelik fabrikalarının Batı Karadeniz Bölümü’nde kurulmasında taş kömürü yataklarının bulunması etkili olmuştur. Denizli Sarayköy’deki jeotermal tesisler, Muğla-Yatağan’daki ve Hamitabat’taki termik santrallerin kurulmasında enerji kaynağına yakınlık etkilidir.
4. Pazarlama
Fabrikaların kurulup gelişmesi ve ömürlerinin devam etmesinde üretilen malın pazarlaması önemlidir. Ülkemizde en önemli pazar alanları nüfusun yoğun olduğu yerlerdir. Örneğin; Ankara, İzmir, İstanbul ve Adana gibi kentler sanayi ürünlerinin fazla tüketildiği yerlerdir. Bu kentlerde tekstil ürünleri, besin maddeleri, kümes ve kümes hayvancılığına dayalı sanayi kolları gelişmiştir.
5. İş Gücü
Teknisyen, mühendis ve usta gibi kalifiyeli iş gücüyle vasıfsız iş gücünün fazla olduğu yerler sanayi kuruluşlarının yer seçimi aşamasında belirleyici faktörlerdir.
6. Yer şekilleri ve İklim
Yer şekillerinin engebeli ve dağlık olduğu, soğuk iklim bölgeleri sanayi tesislerinin kurulmasında olumsuz özellikleri barındırır. Türkiye’de sanayileşme genellikle iklim koşullarının elverişli olduğu Akdeniz, Ege ve Marmara kıyılarında toplanmıştır.
