1000 yıllık gelişme döneminden sonra Fırat-Dicle Vadisi’ndeki medeniyet merkezi, kuzeye doğru Sümer’den Akad’a -şimdiki Bağdat yakınına- taşındı. Tarihçiler, bu kuzeye doğru kayma ile ilgili olarak çeşitli nedenler ileri sürerler. Daha yakın zamanlardaki deliller, insanın toprağı 1000 yıllık yanlış kullanımının neden olduğu tuzlanma olayının Sümer’in çöküşünde temel rolü oynadığı fi krini vermektedir. Sümer’de tuz birikimi, ilk başlarda sulama sınırlandırılarak ve arazi dönüşümlü yıllarda ekilip biçilerek kontrol altında tutuluyordu. Fakat savaşlar ve arazi üzerindeki nüfus baskısı, aşırı sulama ve sürekli ekim zorunluluğunu doğurmuştu. Bu uygulamalar da MÖ 2400 ile 1700 yılları arasında tuzlanmayı arttırmış ve Sümer’in düşüşünde nedensel faktör olmuştur.
Bu dönem boyunca 150 yıl süreyle Fırat ve Dicle nehirlerinin ayakları üzerinde yer alan iki komşu şehir Girsu ve Umma, ortak sınırları çevresindeki bereketli topraklar üzerinde anlaşmazlığa düşmüşlerdi. Girsu egemenlik kurmaya başlayınca nehrin daha yukarısında yer alan Umma halkı, tartışmalı topraklara su veren kanalları kapattı. Buna tepki olarak Girsu kralı da Dicle Nehri’nden kendi sınırına doğrudan bir kanal inşa ettirdi. Bu kanal sulama suyu için önemli bir kaynak hâline geldi fakat Fırat’tan gelen su ile birleşince su tablasının birikmiş tuz yüzeyinden yükselmesi söz konusu olmuştu. Girsu’da tuzlu toprak parçaları Dicle Kanalı’nın inşasından hemen sonra ortaya çıkmıştı. Daha sonraki 300 yıl içindeki toprak çalışmaları daha önce tuzlu olmadığı belirtilen toprakların tuzlandığını doğrulamaktadır. Sümer’de, buğday üretiminden tuza daha dayanıklı arpa üretimine ge- çilmesi tuzlanmanın kronik bir sorun hâline geldiği fi krini vermektedir. MÖ 1700’e doğru buğday artık Güney Mezopotamya’da yetiştirilemiyordu ve ürünün hasadı da daha önce kaydedilen miktarlara göre üçte bir oranında azalmıştı. Bu tahribatın büyük nüfus topluluklarına, tapınak komplekslerine, saraylara ve profesyonel bir orduya sahip şehirsel merkezlerin gıda tabanını büyük ölçüde etkilediği açıktır. Mezopotamya’nın önceleri güvenilir bir gıda fazlalığı sağlamaya yeterli verimlilikteki alüvyal ovaları tuzlanmadan zarar görmüştü.
(Tümertekin, E., Özgüç, N., 2009)
