SULTAN II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ
I. Meşrutiyet’in ilanı (1876)
Yeniliklere karşı olan Abdülaziz tahttan indirilmiş yerine V. Murat getirilmişti. V. Murat’ın akli dengesinin bozuk olması, Genç Osmanlıların amaçlarına ulaşmalarını engelliyordu. Bu nedenle kısa bir süre sonra V. Murat’ta tahttan indirildi. Genç Osmanlılar, Kanun-u Esasi’yi ilan edeceğine dair söz veren II. Abdülhamit’i tahta çıkardılar (1876 – 1907).
Tanzimat ve Islahat Fermanları istenilen sonuçları getirememişti. Osmanlı İmparatorluğu’nun durumunu düzeltmediği gibi Batılı devletler daha fazla Osmanlının içişlerine müdahale ediyorlardı.
Namık Kemal ve Ziya Paşa öncülüğünde Osmanlı aydınları Yeni Osmanlılar Derneği’nde yapılan toplantıda çöküşten kurtulmanın tek yolunun Meşrutiyet olabileceği düşüncesine varmışlar ve bu fikre Mithat Paşa ve bazı devlet adamları da katılmışlardır.
II. Abdülhamit padişah olmadan önce vermiş olduğu söz gereği sadrazam Mithat Paşa’ya bir anayasa hazırlanması emrini verdi. Bunun üzerine oluşturulan bir komisyon Anayasa’yı hazırlamaya başladı.
Kanun-u Esasi’nin hazırlandığı sıralarda önceden beri süregelen Balkanlardaki karışıklıklar yoğunlaşmıştı. Batılı devletler; Sırbistan ve Karadağ’ın statüsünü belirlemek ve azınlık haklarını ileri sürerek Osmanlı yönetimini yeni reformlar yapmaya zorlamak amacıyla İstanbul’da Tersane Konferansı’nı topladılar. Konferansın toplandığı gün, Kanun-u Esasi top sesleri arasında ilan edildi (1876). Sadrazam Mithat Paşa ve devlet adamlarının Kanun-u Esasi’yi Tersane Konferansı’nın toplandığı gün ilan etmelerinin amacı; Avrupalı devletlerin azınlık sorununu bahane ederek Osmanlının içişlerine karışmasını engellemekti. Nitekim Kanun-u Esasi’nin ilanından sonra Tersane Konferansı’nda alınan kararlar Osmanlı Devleti’nce reddedildi.
Kanun-u Esasi’nin Bazı Maddeleri:
- Padişahın seçmiş olduğu, ömür boyu görevde kalan milletvekillerinden oluşan Ayan Meclisi ve halkın seçmiş olduğu milletvekillerinden oluşan Mebusan Meclisi adıyla iki meclis vardır.
- Yasama yetkisi meclise; yürütme yetkisi padişah ve hükümete aittir.
- Meclisi açma — kapama yetkisi padişaha aittir. (113. madde)
- Bakanlar Kurulu padişaha karşı sorumludur.
- Her 50.000 erkek seçmen bir milletvekili seçme hakkına sahiptir.
- Antlaşmaları onaylama yetkisi padişahındır.
