SÖZCÜKLERİN YAPI ÖZELLİKLERİ
Sözcükler yapı özelliklerine göre üçe ayrılır:
1. Basit Yapılı Sözcükler
Herhangi bir yapım eki almamış, başka bir sözcükle birleşmemiş sözcüklerdir. Basit sözcükler çekim eki almış olabilirler ya da hiç ek almamış olabilirler.
“Geç kalmamak için evden erken çıktı.” cümlesindeki altı çizili sözcüğü aldığı ek açısından inceleyim:
“evden” sözcüğü yapım eki almadığı ve başka bir sözcükle birleşmediği için basit yapılıdır.
2. Türemiş Yapılı Sözcükler
Yapım eki alarak yeni bir sözcük biçiminde türeyen sözcüklerdir.
“İnsanlar arasına saygıyı yerleştirmeliyiz.” cümlesindeki altı çizili sözcüğü aldığı ekler açısından inceleyim:
“saygıyı” sözcüğü yapım eki aldığı için türemiş yapılıdır.
3. Birleşik Yapılı Sözcükler
İki sözcüğün birleşmesiyle oluşan sözcüklerdir.
- Bu yaz Çanakkale’ye gideceğiz.
- Dedikodu yapmak çok çirkin bir davranıştır.
- Yağmurdan sonra güzel bir gökkuşağı oluştu.
Örnek:
Aşağıdakilerin hangisinde birleşik yapılı bir sözcük kullanılmıştır?
A) Ayak parmaklarının ucuna basarak sessizce girdi.
B) Yeni alınan ayakkabısını çok beğendiğini söylüyor.
C) Ağabeyim geçen yıl Muğla’ya okumaya gitti,
D) Bisikletinin zinciri kopunca tamirciye gitmek zorunda kaldı.
çözüm:
B seçeneğindeki “ayakkabı” sözcüğü ”ayak” ve “kap” sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuş birleşik sözcüktür.
Örnek:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik sözcük kullanılmamıştır?
A) İşyerinden çıkınca bize de haber ver.
B) Doğaya en fazla insanoğlu zarar verir.
C) Ayaklarımızdaki hücreler hızlı yenilenir.
D) Bazı davranışlarımızı bilinçaltı yönetir.
