Realizm (Gerçekçilik)
19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki olarak doğmuştur. Ortaya çıkışında Pozitivizm etkili olmuştur. Pozitivizm, 19. yüzyılın Fransız filozofu Auguste Comte tarafından sistemleştirilen akımdır. Pozitivizm, genel olarak, modern bilimi temel alan; batıl inançları, metafizik ve dini reddeden akılcı bir dünya görüşüdür.
Gustave Flaubert’in “Madame Bovary” romanıyla realizm kesin hâlini almıştır.
Felsefesi bir akım olan “determinizm” benimsenmiştir.
Determinizm; sebep-sonuç ilkesine bağlı pozitif bilimlerdeki genel sonuçların diğer alanlarda da (insan ve toplumun bireysel, sosyal, kültürel, psikolojik hayatında) geçerli olduğuna inanır.
Özellikleri
- “Sanat, sanat içindir” ilkesi benimsenmiştir.
- Olaylar anlatılırken “gerçekçi olma” esastır. Olay, olabildiğinde sınırlandırılmıştır.
- Mekân ve çevre tasvirlerine önem verilmiştir.
- Üslubun açık, yapmacıksız, söz oyunlarından uzak olmasına önem verilmiştir.
- Günlük olaylar, sıradan kişiler edebiyatın içine girmiştir.
- Mucizelere ve tesadüflere yer verilmemiş, nesnellik ilkesi benimsenmiştir.
- Gözlem ve belgeden yararlanılmış, sanatçılar eserlerine duygularını katmamıştır.
- Çevre betimlemeleri kişilerin psikolojilerini yansıtmak amacıyla yapılmıştır.
- Geçmiş; inceleme bir yere bırakılarak çağdaş yaşamı, toplumsal çevreyi gerçekçi ve eksiksiz verme amaçlanmıştır.
- Özellikle roman türünde etkili olmuştur.
- Realizm zamanla farklı yorumlanmış, yeni biçimlere bürünmüştür:
- Eleştirel Gerçekçilik: Gerçeklerin belli bir dünya görüşü ekseninde eleştiriye tabi tutularak anlatılmasını esas alır.
- Toplumcu (Sosyalist) Gerçekçilik: Gerçeğin eleştirilmesi ile sınırlı kalınmaz; eleştirilen durumdan çıkış için yol da gösterilir.
Temsilcileri:
Batı Edebiyatında: H.de Balzac, Stendhal, G. Flaubert, Dostoyevski, Tolstoy, Anton Çehov, Gogol, Charles Dickens, Ernest Hemingway, Daniel Defoe, Jack London, Mark Twain
Realizmden etkilenen Türk sanatçılar: Recaizade Mahmut Ekrem, Sami Paşazade Sezai, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Refik Halit Karay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar…
