Toplumsal YAŞAM
Osmanlı Devleti’nde halk; askerler (yönetenler) ve reaya (korunan kalabalık/halk) olmak üzere ikiye ayrılırdı.
1. Askerler: Padişah hizmetinde ve kamu yönetiminde olanlarla memurlar ve askerler bu gruba girerdi.
2. Reaya: Tarım ve hayvancılıkla uğraşan ve vergi vermekle yükümlü olan halka “Reaya” denirdi.
El sanatları ve ticaret daha çok gayrimüslimlerin elindeydi.
Esnaf ve zanaatkarlar arasında yardımlaşma ve dayanışmayı esas alan Lonca teşkilatları kurulmuştu.
Her esnaf ve zanaatkar kendi mesleğinden bir loncaya üye olurdu.
Osmanlı Devleti, dini ve mezhebi ne olursa olsun herkesi eşit kabul etmiştir. Müslüman olmayanlar da sosyal ve ekonomik haklardan yararlanırdı.
Osmanlı Devleti’nin ekonomisi; tarım, hayvancılık, zanaat ve ticarete dayalıydı. Devlet, tarımda üretimi artırmak için tarımla uğraşanlara her türlü yardımı yapardı.
Dokumacılık, dericilik, bakırcılık ve silah yapımı gibi el sanatları çok gelişmişti. Osmanlı Devleti kadife, ipekli kumaşlar, şap gibi malları ihraç etmiş; çuha, kâğıt ve kürk gibi malları da ithal etmiştir.
Osmanlı Devleti’nin önemli ticaret yolları üzerinde bulunması, ticaretin gelişmesini sağlamış, bu amaçla yollar üzerinde hanlar ve kervansaraylar inşa etmişlerdir.
XVII. yüzyıldan itibaren Osmanlı ekonomisi bozulmaya başlamış, devletin gelirleri azalmış giderleri artmıştır.
Coğrafi Keşifler ve Sanayi İnkılâbı, Osmanlı Devleti’ni olumsuz yönde etkilemiş, kapitülasyonlar Osmanlı Devleti’ni Avrupalıların ham madde kaynağı ve pazarı konumuna getirmiştir.
Osmanlı Ekonomisinde Tarım
Osmanlı ekonomisinin en önemli sektörü tarımdır. 17. yüzyılın başlarına kadar Osmanlı Devleti tarım ürünleri bakımından kendine yeten bir ülke durumundaydı. Ancak, iklimsel değişiklikler, kuraklık, sel, isyanlar, göçler ve timar sisteminin bozulması gibi nedenlerle üretim kayıpları meydana gelmiştir. Özellikle tahıl ürünleri, sebze – meyve ziraatı ön plandayken, 18. yüzyıldan itibaren Avrupa’da sanayinin gelişmesiyle beraber tütün, pamuk gibi sanayi bitkilerinin üretimi önem kazanmıştır. Ayrıca Avrupa’nın tarım ürünü ihtiyacı artınca Osmanlı Devleti’nde geçimlilik düzeyinde üretimden, ihtiyaç fazlası üretim düzeyine gelinmiş Ve tarım ürünleri ticareti gelişmiştir.
Osmanlı Ekonomisinde Hayvancılık
Hayvancılığın Osmanlı Ekonomisine Katkıları:
1. Tarım alanında: Toprakları ekmek için öküz, manda gibi hayvanlardan yararlanılıyordu.
2. Gıda alanında: Elinden yağından, sütünden yararlanılıyordu.
3. Sanayi alanında: Yünü ve derisi giyim, dokuma ve ayakkabı üretiminde ham madde olarak kullanılıyordu.
4. Ulaşım alanında: At, katır, eşek gibi hayvanlar taşıma ve ulaştırmada kullanılıyordu.
5. Maliye alanında: Hayvanlardan ve hayvansal ürünlerden alınan vergiler, devletin başlıca gelir kaynaklarını oluşturuyordu.
Osmanlı Ekonomisinde Sanayi
Osmanlı Devleti’nde sanayi kesimi esnaf birlikleri (Lonca) halinde teşkilatlanmıştı. Esnafın üretimi el emeği, göz nuruna dayanıyordu. Bu üretim, başlangıçta ülke ihtiyaçlarını karşılıyordu. Ankara’da sof, Bursa’da İpekçilik, Selanik’te çuhacılık, Bulgaristan’da aba, Kayseri, Manisa ve Tokat’ta fabrika ve imalathaneler de kurulmuştu.
Bunlar:
Tersane (Gemi yapım yeri): İlk büyük Osmanlı tersanesi Yıldırım Bayezid tarafından Gelibolu’da yapıldı. Daha sonraki dönemlerde İstanbul, Sinop, İzmit, Süveyş, Basra gibi sahil bölgelerinde başka tersaneler de kuruldu.
Tophane: İstanbul’un fethinden önce Edirne ve Bursa’da; fetihten sonra da İstanbul’da top döküm tesisleri kuruldu.
Baruthane: İlk baruthane Gelibolu’da kuruldu.
Osmanlı Devleti’nin, Sanayisini Geliştirmek İçin Aldığı Tedbirler
1. Sanayi hammaddelerinin ihracını yasaklamıştır.
2. Gelişmiş teknolojiyle yeni imalathaneler açmıştır.
3. Islah-ı Sanayi Komisyonu kurarak, esnaf birliklerini canlandırmaya ve onları şirketleştirmeye çalışmıştır.
Osmanlı Devleti, ülkenin kalkınması için yabancı sermayeden yararlanacağını Tanzimat Fermanı’yla açıklamıştı. Bu yolla, Osmanlı ülkesinde haberleşme ve ulaşımı geliştiren adımlar atılmıştır.
Kırım Savaşı sırasında ilk defa telgraf hattı döşenmiştir. Yine yeni bir teknoloji olan “demir yolu” Osmanlı ülkesine girmiştir. Verilen imtiyazlarla İngilizler Batı Anadolu hattını; Almanlar da Bağdat demir yolunu inşa etmişlerdir.
