Dönemin Siyasi Gelişmeleri
Osmanlı — İran Savaşları
Birinci dönem – İran Savaşları:
Sokollu döneminde başlayan savaşlar, III. Murat döneminde imzalanan İstanbul (Ferhat Paşa) Antlaşması ile sonuçladı (1590). Buna göre; Azerbaycan, Gürcistan ve Dağıstan Osmanlı sınırlarına katıldı.
II. Dönem— İran Savaşları;
İran’ın Ferhat Paşa Antlaşması ile kaybettiği toprakları ele geçirmek istemesiyle başladı. Batıda savaş halinde olan Osmanlı, İran savaşlarına pek önem veremedi ve İran kaybettiği yerleri geri aldı. Savaş imzalanan Nasuh Paşa Antlaşması ile sona erdi (1612). Buna göre Ferhat Paşa Antlaşması ile alınan yerler İran’a geri verildi.
III. Dönem— İran Savaşları;
İran’ın Nasuh Paşa Antlaşması’na uymaması nedeniyle başladı. II. Osman döneminde imzalanan Serav Antlaşması ile sonuçlandı (1618).
Buna göre; Nasuh Paşa Antlaşması’ndaki ipek üzerinden alınacak vergi maddesi değiştirildi.
IV. Dönem— İran Savaşları ;
IV. Murat İran üzerine sefere çıkarak Bağdat’ı geri aldı. İranla Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı (1639). Bu antlaşmayla Revan’ın İran’a, Irak’ın ise Osmanlıya ait olduğu onaylandı.
Not: Kasr-ı Şirin Antlaşması bugün de geçerli olan Türkiye – İran sınırını büyük ölçüde belirlemiştir.
Osmanlı — Lehistan Savaşları
Lehistan’ın Boğdan’a saldırması üzerine II. Osman Lehistan üzerine sefere çıktı. Leh ordusunu mağlup eden II. Osman Hotin Kalesi’ni kuşattıysa da Yeniçerinin savaşmak istememesinden dolayı alınamadı. Sonuçta Hotin Antlaşması imzalandı (1621). Antlaşmayla Boğdan’daki Osmanlı egemenliği güvence altına alındı. Lehistan’ın Ukrayna Kazaklarının topraklarını ele geçirmeye başlamasıyla antlaşma bozuldu. IV. Mehmet döneminde Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa Lehistan üzerine sefere çıktı. Sefere padişah ta katıldı. Lehistan seferi Bucaş Antlaşması ile sona erdi (1672). Buna göre; Ukrayna ve Podolya Osmanlıya verildi.
Osmanlı — Venedik Savaşları
Osmanlı Devleti ile Venedikliler arasındaki mücadelelerinin temel sebebi denizlerde üstünlük kurma amacıdır. XVII. yüzyılda Ege Adaları’nın büyük kısmı Osmanlının elinde olmasına rağmen Girit Venediklilerin elindeydi. Doğu Akdeniz hakimiyetinin kesin olarak ele geçirilmesi için Girit’in fethi bir zorunluluktu. I. İbrahim döneminde Girit kuşatıldı (1645). Osmanlı — Venedik savaşları devam ederken I. İbrahim tahttan indirildi. IV. Mehmet Padişah ilan edildi. Osmanlıdaki karışıklıklardan yararlanan Venedikliler Çanakkale Boğazı’nı abluka altına aldılar. Sadrazamlığa getirilen Köp ‘lü Mehmet Paşa Venediklileri Çanakkale’den uzaklaştırarak Girit kuşatmasına yardım gönderdi. Köprülü’den sonra sadrazamlığa gelen oğlu Fazıl Ahmet Paşa Kandiye Kalesi’ni düşürerek Girit’in Fethini tamamladı (1669). Böylece Osmanlı — Venedik savaşları son buldu.
Osmanlı — Rus İlişkileri
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması üzerine IV. Mehmet döneminde, Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Ukrayna Seferi’ne çıktı. Bu sefer sonucunda Cehrin Kalesi alındı. Rusya ile bu ilk savaş sonucunda Bahçesaray Antlaşması imzalandı (1681). Buna göre Dinyeper Nehri Osmanlı — Rus sınırı kabul edildi.
Osmanlı — Avusturya Savaşları
Haçova Meydan Savaşı’nda Avusturya Ordusu mağlup edildi (1596). Bu savaş Osmanlının batıda kazandığı son meydan savaşı oldu. III. Mehmet’in seferden dönmesinden sonra Avusturya ordusu Kanije Kalesi’ni kuşattıysa da kale komutanı Tiryaki Hasan Paşa Kanije savunmasıyla Avsuturya ordusunu mağlup etti. I. Ahmet döneminde 1593’te başlayan Osmanlı — Avusturya Savaşları 1606 Zitvatoruk Antlaşması ile son buldu.
Bu antlaşmaya göre;
- Eğri, Kanije ve Estergon Kaleleri Osmanlıda kaldı.
- Avusturya’nın heryıl ödediği vergi kaldırıldı.
Avusturya’nın Erdel işlerine karışması üzerine IV. Mehmet döneminde Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa Avusturya Seferine çıktı. Sefer 1664’te imzalanan Vasvar Antlaşması ile son buldu. Buna göre; Uyvar ve Novigrad Kaleleri Osmanlılarda kaldı. Erdel’in Osmanlı egemenliğinde olduğu kabul edildi.
