MONDROS ATEŞKEŞ ANTLAŞMASI (30 EKİM 1918)
Ateşkes Öncesi Gelişmeler
Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi Osmanlı Devleti ile Almanya arasındaki bağlantıyı kesmişti. Trakya ve İstanbul, olası bir Yunan saldırısına karşı açık hâle gelmesi ,İngilizlerin de Suriye ve Filistin üzerinden ilerlemesi Osmanlı Devleti’ni zor duruma sokmuştu.
Yeni kurulan Ahmet İzzet Paşa Hükümeti, İtilaf Devletleri ile ateşkes görüşmelerine başlamıştır.
Bu görüşmelerde Anlaşma Devletleri’ni İngiltere temsil etmiştir. Anlaşma Devletleri adına İngiliz Amirali Calthorpe, Osmanlı yönetimi adına da Bahriye Nazırı Rauf Bey arasında Limni Adası’nın Mondros limanında imzalanmıştır.
25 maddeden oluşan bu ateşkeste, Osmanlı Devleti’ni yok sayan çok ağır şartlar yer almıştır. Bu ateşkes geçici bir belge olmasına karşın içeriğinde ateşkesin hükümlerinden daha fazlasına yer verilmiş ve Osmanlı Devleti’nin kayıtsız şartsız teslimini içermiştir.
Osmanlı Devleti, bu ateşkesi imzalarken Wilson İlkeleri’ni bir güvence olarak görmüştür.
Bu antlaşmaya göre,
— Boğazlar İtilaf Devletlerine açılacak, Karadeniz’e geçiş serbest olacak, istihkâmlar İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecektir.
— Osmanlı orduları terhis edilecek (sınırın korunması ve iç güvenlik hariç) orduya ait silah, cephane ve askeri taşıtlar İtilaf Devletlerine bırakılacaktır.
— Osmanlı Devleti savunma gücünden yoksun bırakılmak istenmiştir.
- Güvenliği sağlamak amacıyla Osmanlı savaş gemileri dışındaki gemiler İtilaf Devletlerine teslim olacak ve İtilaf Devletlerinin gösterdikleri limanlarda gözaltında tutulacaktır.
- Toros tünelleri, deniz işletmeleri ve demir yolları İtilaf Devletleri kontrolüne bırakılacaktır.
- Hükümet haberleşmesi dışındaki telsiz, telefon, telgraf ve kabloları İtilaf Devletleri kontrol edecektir.
- İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehlikede gördükleri herhangi bir stratejik bölgeyi işgal edebileceklerdir (7. madde).
- Antlaşmanın en ağır maddesidir. Bu madde ile bütün vatan toprakları tehlikeye girmiştir. İtilaf Devletleri Wilson İlkeleri’ne ters düşmekten kurtulmayı amaçlamışlardır.
- Vilayetisitte’de (Altı Doğu Anadolu ili: Sivas, Erzurum, Bitlis, Van, Diyarbakır, Elazığ) herhangi bir karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu bölgeleri işgal edebilecektir (24. madde).
- Bu madde ile Anlaşma Devletleri Ermenilere yurt vermeyi amaçlamışlardır.
- Kafkasya ve İran içlerindeki Türk kuvvetleri I. Dünya Savaşı öncesi sınırlara dönecektir.
Ateşkesin Önemi ve Sonuçları
– Orduları dağıtılan Osmanlı Devleti’nin savunma gücü yok edilmiştir. Ayrıca egemenlik alanı daraltılmıştır.
– Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
– Boğazların denetiminin İtilaf Devletleri’ne bırakılmasıyla Rumeli ile Anadolu arasındaki bağlantı kesilmiş ve başkentin güvenliği tehlikeye düşmüştür.
– Anlaşma Devletleri savaş sürerken tasarladıkları ve aralarında paylaştıkları Osmanlı topraklarını işgal edeceklerini açıkça ortaya koymuşlardır. Ateşkesin 7. maddesi Anadolu’nun işgali için gerekçe oluşturmuştur.
