MENDEL’İN ÇALIŞMASI VE PRENSİPLERİ

Gregory MENDEL (1822-1884) yılları arasında bezelyeler ile yapmış olduğu çalışmalar sonucunda bu günkü genetik biliminin temelini atmıştır.

Mendel’in Bezelyeleri Seçmesinin Nedeni

• Kolay yetiştirilmesi
• Kısa zamanda döl verebilmesi
• Çiçek yapısının çapraz tozlaşmaya engel olması. Bu durum kendileşme sonucu bir çok karakterde arı döl oluşumuna olanak sağlaması.
• Yapay tozlaşmaya olanak sağlaması
• Çeşitlerinin çok olması ve çok sayıda döl vermesi
• Genlerin bağımsız olması

Mendel’i Başarıya Taşıyan Faktörler

• Bezelyedeki özelliklerin tümü ile değil tek bir zıt özellik üzerinde çalışması
  Örneğin:
  Tohum: Yeşil- Sarı
  Gövde: Uzun – Kısa
  Tohum: Düz – Buruşuk
• Yaptığı çalışmalar sonucunda ulaştığı sonuçları matematiksel verilere çevirerek tespit etmesi
• Bezelyelerdeki kalıtsal oranları en belirgin olan özellikler üzerinde çalışması.
• Bezelyelerde genlerin bağımsız olması

MENDEL YASALARI

1. İzotipi Kanunu

Farklı fenotipe sahip iki homozigot bireyin çaprazlanması ile oluşan bireylerin bir birinin aynı olma durumudur.

F₁ çaprazlaması sonucu oluşacak olan bireylerin % 100 sarı fenotipli olacaktır. Çünkü dominant gen sarı gendir. Heterozigot bireylerde dominant gen fenotipinde olur.

2. Ayrılma Prensibi

Mendel yaptığı çalışmalar sonucunda bir karakterin oluşması için iki kalıtım faktörünün (gen) olduğunu bulmuş ve bunlardan birinin anneden diğerinin de babadan geldiğini tespit etmiştir. Kalıtım birimlerinin gametlere dağılırken birbirinden bağımsız olarak dağılmasına ayrılma prensibi denir. Bu kural sonucunda her gamet her karakterle ilgili bir gen taşır. Hangi genin hangi gamete gideceği şansa bağlıdır.

3. Özelliklerin Bağımsız Kalıtım Yasası

Bir bireyde bulunan özelliklerin birbirinden bağımsız olarak yavru döllere aktarılmasına özelliklerin bağımsız kalıtımı denir.

Not: Bezelyelerde tüm genler bağımsız olduğu için Mendel yasaları;

• Bağlı genleri!
• Krossign-overi!
• Eş baskınlığı!
• Eksik baskınlığı açıklayamaz!!!

Çözüm: Alel genler aynı karakterin ortaya çıkmasına etki eder ve aynı homolog kromozomlar üzerinde bulunur. Bir genin kromozom üzerinde bulunduğu yerlere lokus denir. Alel genler aynı lokuslarda bulunur. Bezelyelerde alellerden biri mor çiçek renginin meydana gelmesini, diğeri ise beyaz çiçek renginin meydana gelmesini sağlar. Bu duruma alel genlerin nükleotit dizilişlerinin (baz dizilişleri) farklı olması neden olur. Cevap E

Bilgi: Farklı çaprazlama çeşitlerinin nasıl yapıldığını öğrenmeden önce, çaprazlama işlemlerinde kullanılan sembolleri öğrenmek gerekir.
P: çaprazlamada kullanılacak anne ve babanın genotipini gösterir.
G (Gametler): Ebeveynlerden gelecek dişi ve erkek gametleri gösterir.
F1 dölü: Çaprazlama sonucu oluşan ilk dölün bireylerinin fenotip ve genotipini gösterir.
F2 dölü: F1 dölü bireylerinin, dişi ve erkeklerinin çaprazlanmasıyla oluşan ikinci dölün bireylerinin fenotip ve genotipini gösterir.
Kendileştirme: Aynı genotipe sahip canlıların dişi ve erkek bireylerinin çaprazlanmasına denir.