Bu konu ile tarih boyunca Türklerde meslek edindirme ve meslek etiği kazandırmada rol oynayan kurumları tanıyacağız.
I. MEDRESE
- Türklerin en eski eğitim kurumudur. Orta ve yüksek okul seviyesindedir.
- Türkler’de ilk medrese Karahanlılar Dönemi’ne aittir.
- Büyük Selçuklu Veziri Nizamülmülk tarafından birçok yere Nizamiye Medreseleri yaptırıldı. En önemlisini Bağdat’ta açtı. Dönemim en önemli alimleri buralarda dersler verdi.
- Osmanlı Devleti Döneminde ilk medrese Orhan bey Döneminde 1331 yılında İznik’te açıldı.
- Bu okullarda dinî dersler ve pozitif bilimler okutulur.
- Medreselere giriş, sınavla olurdu.
- Medresede parasız eğitim verilir. Giderleri vakıflar aracılığıyla karşılanırdı.
- Fatih döneminde Sahn-ı Seman Medresesi ve Kanuni Sultan Süleyman Dönemindeki Süleymaniye Medreseleri Osmanlı Devletinin en gelişmiş eğitim kurumlarıdır.
- Medreselerde okuyan öğrencilere “suhte” yada “sona“, ders veren hocalarına da “müderris” denir.
Bilgi: Anadolu’daki ilk medrese, Danişmentliler’e ait Yağıbasan Medresesidir.
II. ENDERUN
Osmanlı Devleti padişahın sarayında bulunan bir okuldur. II. Murat Döneminde kurulmuştur. Bu okuldan mezun olanlar yöneticilik yapar ya da askerî alanlarda önemli görevlere getirilirdi. Bu okula çocuklar ( hristiyan ailelerin çocukları) ailelerinin de rızasıyla alınıp eğitilirdi. İlk aşamada çocuklar Türk ailenin yanında Türk- İslam kültürü
ile eğitilir daha sonra Enderun’a yerleştirilirdi.
Enderun Mektebi Fatih Döneminde kurumsal hale gelmiş, birçok bilim adamı sanatçı ve devlet adamı yetişmiştir.
Enderun’da dersler 4 grupta toplanır.
- Din dersleri
- Sanatsal dersler
- Protokol dersleri
- Beden eğitimi dersleri
Osmanlı Devletinde yönetici ve asker yetiştirmede uygulanan bu sisteme ” Devşirme Sistemi” denir.
Okulu bitirenler sadrazam, vezir, komutan ve vali gibi görevlere atanırdı.
Osmanlı’nın son dönemlerinde birçok kurumunda olduğu gibi, Enderun Mektebi de bozuldu. Bunun üzerine birinci Meşrutiyet’in ilanından sonra 1909’da kapatıldı.
III. AHiLiK (LONCA)
13. yy.da Anadolu Selçuklu Devleti Döneminde kurulmuştur. Kurucusu Ahi Evran’dır. Ahilik esnaf ve zanaatkar örgütlenmesidir. Bu örgütlenmede mesleki eğitim kadar meslek ahlakı da önemlidir.
Ahilik’te Yamak olarak başlanır – Çırak – Kalfa – Usta ile son bulurdu.
Ahilikte her zanaat grubunun ayrı örgütlenmesi vardır. Her zanaat grubunun başında “Yiğitbaşı” bulunur ve zanaatkârların sorunlarıyla ilgilenirdi.
Bilgi: Ahi Evran’ın mezarı Kırşehir’dedir. Ülkemizde her yıl “Ahilik haftası” kutlanmaktadır.
Ahilik teşkilatı, Osmanlı’da “Lonca” adıyla devam etmiştir.
Ahilik’in Temel İlkeleri
- İyi huylu olmak,
- Güzel ahlaklı olmak,
- Çekememezlik, kin ve nefret duygularından uzak durmak,
- Gözü, gönlü ve kalbi tok olmak,
- Şefkatli, merhametli, adaletli olmak
- Cömert olmak,
- Küçüklere sevgili, büyüklere saygılı olmak,
- Alçak gönüllü olmak,
- Ayıpları, kusurları örtmek, affetmek,
- Hataları yüze vurmamak,
- İyilik yapmak ve başa kakmamak,
- Hataları daima kendinde aramak,
- Allah için sevmek
Ahilik Teşkilatının Görevleri
- Üye sayısını belirlemek,
- Malların kalitesini belirlemek,
- Malların fiyatlarını belirlemek,
- Tüketicinin haklarını korumak,
- Esnaf ile devlet arasındaki ilişkileri düzenlemek,
- Mesleğe yeni eleman kazandırmak,
- Zor durumda olan esnafları kollamak,
- Güvenliği sağlamak,
Not: Mesleki örgütlenme kadar dini örgütlenme de Ahilik’te önemlidir.
Bilgi: Ahilik teşkilatının Selçuklulardaki karşılığı “Fütüvvet Teşkilatı”dır.
