Birden fazla maddenin rastgele ya da belirli oranlarda kimyasal bağ oluşturmadan bir araya gelmesiyle oluşan maddelere saf olmayan madde ya da karışım adı verilir. Karışımlar saf maddelerden farklı olarak kimyasal formüllerle ya da sembollerle gösterilmez, belirli bir erime ve kaynama noktaları yoktur. Sabit bir yoğunluk değerleri yoktur ve fiziksel yöntemlerle kendini oluşturan maddelere kolayca ayrılabilirler.
Karışımlar görünümlerine göre ikiye ayrılırlar. Birbirine karışabilenlere homojen (çözelti) karışım, birbiri içinde tam karışamayanlara ise heterojen karışım denir.
Homojen karışımların bir diğer adı da çözelti’dir. Bu karışımlarda karıştırılan maddelerden biri diğerine daha küçük parçalara ayrıştırarak çözer. Bu durumda çözeltiler; çözücü ve çözünenden oluşur. Şekerli su çözeltisinde su çözücü, şeker ise çözünendir. Çözeltiler kendini oluşturan maddelerin fiziksel özelliklerine göre de sınıflandırılabilir.
Örneğin; gazoz sıvı + gaz, kolonya sıvı + sıvı, şerbet sıvı + katı bir çözeltidir.
Şeker bir süre sonra su tarafından gözle görülmeyecek kadar küçük parçalara ayrılır. Çözünenin maddeyi küçülterek yaptığı bu olaya çözünme denir.
Çözünme hızı;
- Sıcaklığa
- Temas yüzeyinin alanına
- Karıştırmaya bağlıdır.
1. Sıcaklık
Çözeltinin sıcaklığı arttıkça çözünme hızı da artar. Günlük hayatta annelerimiz tatlılara şerbet yaparken suyu ısıtırlar, şeker çözündükten sonra soğukken tatlıya dökerler. Bunun sebebi su ısıtıldığında sıcaklığı artar ve daha çok şekeri çözebilir hale gelir. Bu da sıcaklığın çözünme hızını arttırdığını kanıtlar.
Yukarıda verilen kaplarda tuzun çözünme hızı, B > C > A’dır.
Bu deney için;
Bağımlı Değişken : Çözünme hızı
Bağımsız Değişken: Sıcaklık
Kontrol Edilen Değişken: Su miktarı ve tuz miktarıdır.
Bir deney düzeneğinde miktarı, oranı değişmiş olan faktör bağımsız değişkendir. Bu değişimden etkilenerek değişen ise bağımlı değişkendir. Miktarı sabit kalan, deney düzeneğinde değişiklik oluşturmayan faktörler ise kontrol edilen ya da sabit tutulan değişkendir.
2. Temas Yüzeyi
Çözücünün çözünen üzerinde temas eden alanı arttıkça çözünme hızı da artar.
Örneğin; Küp şeker, toz şeker ve pudra şekerinden tanecik boyutu en küçük olan pudra şekerinin temas yüzeyi daha fazladır. Bu yüzden daha önce çözünür.
3. Karıştırma
Çözelti karıştırılırsa çözünme hızı artar. Karıştırılmanın hızı artarsa çözünme hızı artar.
Yukarıda verilen çay bardaklarına eşit miktarda şeker atılıyor. A bardağındaki çözelti karıştırıldığı için çözünme hızı B bardağından fazladır.
Nisa
Homojen karışımdır.