Karbonhidratlar – Canlıların Temel Bileşenleri Biyoloji Tyt Ayt Yks

KARBONHİDRATLAR

Karbonhidratlar diğer organik besinlerde de var olan C, H ve O elementlerinden oluşurlar. Karbonhidratların fazlası yağa dönüştürülerek depolandığı için, kilo almaya sebep olabilir. Karbonhidratlar üç grupta incelenir:

1. Monosakkaritler

Glikoz, galaktoz, fruktoz, riboz ve deoksiriboz, PGA ve PGAL monosakkarit çeşitleridir.

2. Disakkaritler

Maltoz, sükroz (sakkaroz) ve Laktoz disakkarit çeşitleridir.

3. Polisakkaritler

Nişasta, glikojen, selüloz ve kitin polisakkarit çeşitleridir.

1. Monosakkaritler

• Karbonhidratların yapı taşlarıdır. Tek şekerden oluştukları için glikozit bağı içermezler.
• Glikoz, fruktoz ve galaktoz 6 karbonlu olduğu için heksoz, riboz ve deoksiriboz 5 karbonlu olduğu için pentoz, PGA ve PGAL 3 karbonlu olduğu için trioz olarak adlandırılırlar.
• Kapalı formülleri aynı olduğu halde açık formülleri farklı olan bileşiklere izomer denir. Yani glikoz, galaktoz ve fruktoz birbirinin izomeridir.
• Glikoz, sinir hücrelerinin tek enerji kaynağıdır. Bu yüzden kan şekeri uzun süre düşük kaldığında ilk hasarı gören organ beyindir.
• Deoksiriboz molekülü sadece DNA’nın yapısında bulunur. Riboz molekülü ise RNA, ATP, NAD, FAD ve NADP’nin yapısında bulunur.
• Riboz ve Deoksiriboz şekerleri yapısal karbonhidratlardır. Yani enerji verici olarak kullanılmazlar.

2. Disakkaritler

İki monosakkaritin bir araya gelip, glikozit bağıyla bağlanması sonucu oluşurlar.

Hücre zarından geçemezler. Yani sindirime uğrarlar.

Dehidrasyon olaylarında, kurulan bağ sayısı kadar su açığa çıkar.

2 molekül glikoz, 1 molekül maltozdan daha ağırdır. Çünkü maltoz sentezi sırasında açığa çıkan H2O molekülü glikozlardan koparak açığa çıkmıştır. Yani iki molekül glikozdan oluşan maltozun formülü ‘dır.

3. Polisakkaritler

Çok sayıda monosakkaritin birleşmesiyle oluşurlar.

Yukarıdaki formül glikojen ve selüloz için de geçerlidir. Çünkü nişasta, selüloz ve glikojen sadece glikoz moleküllerinden oluşurlar.

Temel Kurallar:

• Nişasta, glikojen ve selüloz molekülleri glikozdan oluştuğu halde bu moleküllerin farklı olmasını sağlayan; Glikoz miktarları ve glikozların bağlanma şeklinin farklı olmasıdır (selülozda glikozlar düz zincir şeklinde, nişastada yarısı dallanmış yarısı düz, glikojende hepsi dallanmış şekilde).
  
• Proteinlerin farklı olmasını sağlayan; Amino asit sayısı, amino asit çeşidi ve aminoasit dizilişlerinin farklı olmasıdır. Ancak amino asitlerin bağlanma biçimi bütün proteinlerde aynıdır (amino asit dizilişiyle karıştırılmamalı).
• Yağların farklı olmasını sağlayan; yağ asidi çeşitlerinin farklı olmasıdır. Gliserol ise zaten yağlarda tek çeşit olduğu için, yağların farklı olmasında görevli değildir.
• Karbonhidratlarda glikozit bağı, yağlarda ester bağı, proteinlerde ise peptit bağı bulunur.
• Un mamüllerinde ve tatlılarda karbonhidrat, ette ve yumurtada protein, salatada vitamin çoktur.
• Proteinlerin yapıtaşı amino asit, yağların yapıtaşı yağ asidi ve gliserol, karbonhidratların yapıtaşı ise monosakkaritlerdir. (Glikoz v.s)

Nişasta: Bitkisel depo polisakkaritidir. Suda çok az çözünür. Nişasta sentezi bitkilerde olur.

Glikojen: Hayvansal depo polisakkaritidir. Hayvanlarda, mantarlarda ve bakterilerde glikojen sentezlenir.

Selüloz: Bitkisel yapı polisakkaritidir. Suda çözünmez. Hücre çeperinin yapısına katılır. Bitkiler, selülozu yapıya kattıkları için enerji verici olarak kullanmazlar.

Kitin: Hayvansal yapı polisakkaritidir. Suda çözünmez. Böceklerin kabuğunda ve mantarların hücre çeperinde bulunur. Azot içeren bir karbonhidrat çeşididir. Ancak diğer karbonhidrat çeşitlerinde azot bulunmaz.